DOI Artikel:
Gomuła, Stanisława: Zespół ornatów z Krasiczyna i ich dekoracja symboliczna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37102#0089
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXIX, zeszyt 4 ' - 1981
STANISŁAWA GOMUŁA
ZESPÓŁ ORNATÓW Z KRASICZYNA
I ICH DEKORACJA SYMBOLICZNA
W kościele św. Marcina w Krasiczynie zachował się dość pokaźny, bo li-
czący kilkadziesiąt obiektów,- zespół szat liturgicznych1. W większości są to
ornaty, a także całe komplety pochodzące z 2. poł. XVIII w., ozdobione de-
koracją hafciarską o motywach zarówno roślinno-kwiatowych, jak i figural-
nych, wykonane haftem tzw. tamborkowym oraz węzełkowym.
Technika haftu tamborkowego, dającego efekt drobnego łańcuszka ście-
gów, rozpowszechniła się w Polsce i na zachodzie Europy pod wpływem
mody idącej ze Wschodu około połowy XVIII w. i stała się ulubioną robotą
amatorską. Haft ten wykonywano na krośnie lub tamborku okrągłym, na pół
mechanicznie, za pomocą specjalnej igły z haczykiem. Delikatne hafty tam-
borkowe robione w Turcji, Persji, Chinach i na całym terytorium azjatyc-
kim stały znacznie wyżej od europejskich zarówno co do strony technicznej,
jak i kompozycji motywów dekoracyjnych2. W haftach polskich XVIII w.
zdobiono ściegiem tamborkowym drobne rzuty ornamentu kwiatowego na
sukniach kobiecych, ozdobne makaty czy niewielkie przedmioty zbytko-
wne, jak portfeliki, chusteczki, poduszki itp. Posługiwano się także techniką
tamborkową przy haftowaniu dużych płaszczyzn paramentów liturgicznych
(il. 3).
Drugim, równie chętnie stosowanym w XVIII w., haftem był tzw. haft
węzełkowy '. Używany w średniowieczu do wykonywania niewielkich detali
1 Obecnie w Krasiczynie znajdują się 24 obiekty, w tym ornaty, kapy i dalmatyki, nato-
miast większa część - w liczbie 36 szat liturgicznych - została zdeponowana w Muzeum Die-
cezjalnym w Przemyślu i jeden ornat - w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.
: E. Lefebure. Broderie et dentelles. Paris 1887 s. 12-17; T. de Dillmont. Ency-
clopedie des ouvrages de dames. Malhouse (Alsace) b. r. w. s. 152-156; L . de Farcy. La bro-
derie du XI-me siecle jusąua nos jours. D’apres de specimens authentiąues et les anciens inven-
taires. Angers 1890 s. 14-15 i 16; L . F . D a y, M . B u c k e. Art in Needlework. A book about
embroidery. London 1900 s. 153, 154, 202 i 206; M. Rychlewska. Hafciarstwo. W: Zarys his-
torii włókiennictwa na ziemiach polskich do końca XVIII wieku. Red. J. Kamińska, I. Turnau.
Wrocław-Warszawa-Kraków 1967 s. 562.
Tom XXIX, zeszyt 4 ' - 1981
STANISŁAWA GOMUŁA
ZESPÓŁ ORNATÓW Z KRASICZYNA
I ICH DEKORACJA SYMBOLICZNA
W kościele św. Marcina w Krasiczynie zachował się dość pokaźny, bo li-
czący kilkadziesiąt obiektów,- zespół szat liturgicznych1. W większości są to
ornaty, a także całe komplety pochodzące z 2. poł. XVIII w., ozdobione de-
koracją hafciarską o motywach zarówno roślinno-kwiatowych, jak i figural-
nych, wykonane haftem tzw. tamborkowym oraz węzełkowym.
Technika haftu tamborkowego, dającego efekt drobnego łańcuszka ście-
gów, rozpowszechniła się w Polsce i na zachodzie Europy pod wpływem
mody idącej ze Wschodu około połowy XVIII w. i stała się ulubioną robotą
amatorską. Haft ten wykonywano na krośnie lub tamborku okrągłym, na pół
mechanicznie, za pomocą specjalnej igły z haczykiem. Delikatne hafty tam-
borkowe robione w Turcji, Persji, Chinach i na całym terytorium azjatyc-
kim stały znacznie wyżej od europejskich zarówno co do strony technicznej,
jak i kompozycji motywów dekoracyjnych2. W haftach polskich XVIII w.
zdobiono ściegiem tamborkowym drobne rzuty ornamentu kwiatowego na
sukniach kobiecych, ozdobne makaty czy niewielkie przedmioty zbytko-
wne, jak portfeliki, chusteczki, poduszki itp. Posługiwano się także techniką
tamborkową przy haftowaniu dużych płaszczyzn paramentów liturgicznych
(il. 3).
Drugim, równie chętnie stosowanym w XVIII w., haftem był tzw. haft
węzełkowy '. Używany w średniowieczu do wykonywania niewielkich detali
1 Obecnie w Krasiczynie znajdują się 24 obiekty, w tym ornaty, kapy i dalmatyki, nato-
miast większa część - w liczbie 36 szat liturgicznych - została zdeponowana w Muzeum Die-
cezjalnym w Przemyślu i jeden ornat - w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.
: E. Lefebure. Broderie et dentelles. Paris 1887 s. 12-17; T. de Dillmont. Ency-
clopedie des ouvrages de dames. Malhouse (Alsace) b. r. w. s. 152-156; L . de Farcy. La bro-
derie du XI-me siecle jusąua nos jours. D’apres de specimens authentiąues et les anciens inven-
taires. Angers 1890 s. 14-15 i 16; L . F . D a y, M . B u c k e. Art in Needlework. A book about
embroidery. London 1900 s. 153, 154, 202 i 206; M. Rychlewska. Hafciarstwo. W: Zarys his-
torii włókiennictwa na ziemiach polskich do końca XVIII wieku. Red. J. Kamińska, I. Turnau.
Wrocław-Warszawa-Kraków 1967 s. 562.