DOI Artikel:
Letkiewicz, Marek: Sztukatorski wystrój sklepień tzw. renesansu lubelsko-kaliskiego w 1. tercji XVII w.: próba ustalenia chronologii, problem rozprzestrzeniania się i zasięgu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37102#0109
ROCZNrKI HUMANISTYCZNE
Tom XXIX, zeszyt 4 - 1981
MAREK LETKIEWICZ
SZTUKATORSKI WYSTRÓJ SKLEPIEŃ
TZW. RENESANSU LUBELSKO-KALISKIEGO
W 1. TERCJI XVII W.*
PRÓBA USTALENIA CHRONOLOGII, PROBLEM ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ I ZASIĘGU
Z początkiem XVII w. pojawia się na ziemi lubelskiej nowy typ deko-
racji sklepień. Formalnie i technicznie nie znajduje on uzasadnienia w tra-
dycji regionu. Bezowocne, jak dotychczas, są także próby powiązania go
z którąkolwiek ze znanych europejskich grup dekoracji sklepień, chrono-
logicznie poprzedzających go lub współczesnych jego wczesnym realizacjom.
Jest to dekoracja plastyczna operująca detalem odciśniętym w zaprawie
piaskowo-wapiennej w sztancach na ziemi, następnie zaś naniesionym na
zdobioną powierzchnię. Stapia ona w sobie elementy, których formę wy-
pracowały epoki poprzednie: gotycki strukturalizm z renesansowo-manie-
rystyczną tendencją do kasetonowo-ramowych podziałów powierzchni skle-
pień. W zakresie detalu stanowi fuzję elementów zaczerpniętych z reper-
tuaru późnego gotyku, renesansu oraz manieryzmu. Typ ten wraz z jego po-
chodnymi wykazuje zdumiewającą - ze względu na swą prowincjonalność -
żywotność. Trwa przez cały wiek XVII, czego owocem jest ponad 200 o-
biektów rozmieszczonych na terenie całej Polski.
Przedmiotem niniejszego artykułu są jedynie obiekty, których powstanie
przypada na 1. tercję XVII w. Grupa branych tu pod uwagę realizacji obej-
muje ok. 70 dekoracji sklepień rozmieszczonych w ok. 30 obiektach archi-
tektonicznych, które zachowały do dziś swój wystrój. Liczba zachowanych
wystrojów sztukatorskich pochodzących z 1. tercji XVII w. jest z pewnością
nieco większa, wydaje się jednak słuszne wyłączenie ze zbioru tych obiek-
tów, co do których literatura przedmiotu, archiwalia lub inne przesłanki nie
pozwoliły na ugruntowanie przekonania o czasie ich powstania. Wyłączone
* Niniejszy artykuł powstał na podstawie fragmentów pracy magisterskiej Sztukatorski wy-
strój sklepień tzw. renesansu lubelsko-kaliskiego w pierwszej tercji XVII w., pisanej pod kierun-
kiem dr. Tadeusza Chrzanowskiego w latach 1978-1979 na Sekcji Historii Sztuki KUL. Zawdzię-
czając wiele wskazówkom i informacjom, jakie życzliwie udzielił mi promotor pracy, pragnę
w tym miejscu złożyć Mu serdeczne podziękowanie.
Tom XXIX, zeszyt 4 - 1981
MAREK LETKIEWICZ
SZTUKATORSKI WYSTRÓJ SKLEPIEŃ
TZW. RENESANSU LUBELSKO-KALISKIEGO
W 1. TERCJI XVII W.*
PRÓBA USTALENIA CHRONOLOGII, PROBLEM ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ I ZASIĘGU
Z początkiem XVII w. pojawia się na ziemi lubelskiej nowy typ deko-
racji sklepień. Formalnie i technicznie nie znajduje on uzasadnienia w tra-
dycji regionu. Bezowocne, jak dotychczas, są także próby powiązania go
z którąkolwiek ze znanych europejskich grup dekoracji sklepień, chrono-
logicznie poprzedzających go lub współczesnych jego wczesnym realizacjom.
Jest to dekoracja plastyczna operująca detalem odciśniętym w zaprawie
piaskowo-wapiennej w sztancach na ziemi, następnie zaś naniesionym na
zdobioną powierzchnię. Stapia ona w sobie elementy, których formę wy-
pracowały epoki poprzednie: gotycki strukturalizm z renesansowo-manie-
rystyczną tendencją do kasetonowo-ramowych podziałów powierzchni skle-
pień. W zakresie detalu stanowi fuzję elementów zaczerpniętych z reper-
tuaru późnego gotyku, renesansu oraz manieryzmu. Typ ten wraz z jego po-
chodnymi wykazuje zdumiewającą - ze względu na swą prowincjonalność -
żywotność. Trwa przez cały wiek XVII, czego owocem jest ponad 200 o-
biektów rozmieszczonych na terenie całej Polski.
Przedmiotem niniejszego artykułu są jedynie obiekty, których powstanie
przypada na 1. tercję XVII w. Grupa branych tu pod uwagę realizacji obej-
muje ok. 70 dekoracji sklepień rozmieszczonych w ok. 30 obiektach archi-
tektonicznych, które zachowały do dziś swój wystrój. Liczba zachowanych
wystrojów sztukatorskich pochodzących z 1. tercji XVII w. jest z pewnością
nieco większa, wydaje się jednak słuszne wyłączenie ze zbioru tych obiek-
tów, co do których literatura przedmiotu, archiwalia lub inne przesłanki nie
pozwoliły na ugruntowanie przekonania o czasie ich powstania. Wyłączone
* Niniejszy artykuł powstał na podstawie fragmentów pracy magisterskiej Sztukatorski wy-
strój sklepień tzw. renesansu lubelsko-kaliskiego w pierwszej tercji XVII w., pisanej pod kierun-
kiem dr. Tadeusza Chrzanowskiego w latach 1978-1979 na Sekcji Historii Sztuki KUL. Zawdzię-
czając wiele wskazówkom i informacjom, jakie życzliwie udzielił mi promotor pracy, pragnę
w tym miejscu złożyć Mu serdeczne podziękowanie.