DOI Artikel:
Iwaszkiewicz-Wronikowska, Bożena: Historia badań nad malowidłami z katakumb Rzymu: część 1
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37102#0131
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXIX, zeszyt 4 - 1981
BOŻENA WRONIKOWSKA
HISTORIA BADAŃ NAD MALOWIDŁAMI
Z KATAKUMB RZYMU
CZĘŚĆ I
Wprawdzie już na początku V w. zaprzestano chowania zmarłych w kata-
kumbach Rzymu1, ale nadal były one odwiedzane przez pielgrzymów przy-
bywających do grobów męczenników. Dopiero kiedy w VIII-IX w. nastąpiło
masowe przenoszenie relikwi2 do kościołów i kaplic całej Europy, podziemne
cmentarze wraz ze swą „pinakoteką malarstwa wczesnochrześcijańskiego”
zostały całkowicie opuszczone, wejścia do nich zasypane a położenie zapom-
niane3. Stan ten trwał ponad pół tysiąclecia, aż do w. XV, kiedy to grupa
ludzi określających siebie mianem „antiąuitatis amatores”4 * zapuściła się
w korytarze katakumb Pretekstata i Kaliksta odkrywając je dla świata no-
wożytnegoć Przewodniki po mieście6 wydawane w okresie pontyfikatów
1 G. B. De Ross i. La Roma Sotterranea Cristiana, descritta e illustrata. Roma 1864-1877
(dalej cyt.: De Rossi. R. S.). T. 1 s. 214 nn.; T. 2 s. 554 nn.; P. Testini. Le catacombe
e gli antichi cimiteri cristiani in Roma. Bologna 1966 s. 232.
“ Bodźcem do usuwania relikwii z podmiejskich cmentarzy Rzymu było zagrożenie ze
strony Longobardów. W r. 755 „pestifer Aistulfus” spustoszy! okolice Rzymu i zbezcześcił
szczątki .świętych w Pawii (Mansi. Sacr. conc. collectió, XII, col. 646), postanowiono więc
ocalić relikwie przenosząc je w bezpieczne miejsca („per titulos ac diaconias seu monasteria
et reliąuas ecclesias” - Lib. Pont., I, 464). Translacje wiązały się również z wielkimi wyda-
rzeniami politycznymi, jak np. przymierze frankońsko-papieskie, którego patronką została
św. Petronela - por. U. M. Fasola, La basilica dei ss. Nereo ed Achilleo e la Catacomba di
Domitilla. Roma b.r.w. s. 24 n.; Testini. Le catacombe s. 240 n.
Nie dotyczy to tych katakumb, których korytarze ciągnęły się pod podłogą uczęszczanych
bazylik, tj. św. Walentyna przy Via Flaminia, św. Pankracego przy Via Aurelia, św. Wawrzyńca
przy Via Tiburtina i św. Sebastiana przy Via Appia - G. Bovini. Rassegna degli studi sulle
catacombe e sui cimiteri „sub divo”. Citta del Vaticano 1952 s. 5.
4 G. B. De Rossi znalazł na cmentarzu Kaliksta inskrypcje przez nich pozostawione
i zidentyfikował tę grupę ludzi z humanistami skupionymi wokół Pomponiusza Leto (1428-1498)
i tworzącymi słynną Accademia Romana degli Antiąuari - R. S. T. 1 s. 3.
Rozgłos, jaki towarzyszył poczynaniom członków Akademii, przyczynił się do rozpow-
szechnienia wiadomości o podziemnych cmentarzach - Testini. Le catacombe s. 16.
6 De Rossi. R. S. T. 1 s. 9.
Tom XXIX, zeszyt 4 - 1981
BOŻENA WRONIKOWSKA
HISTORIA BADAŃ NAD MALOWIDŁAMI
Z KATAKUMB RZYMU
CZĘŚĆ I
Wprawdzie już na początku V w. zaprzestano chowania zmarłych w kata-
kumbach Rzymu1, ale nadal były one odwiedzane przez pielgrzymów przy-
bywających do grobów męczenników. Dopiero kiedy w VIII-IX w. nastąpiło
masowe przenoszenie relikwi2 do kościołów i kaplic całej Europy, podziemne
cmentarze wraz ze swą „pinakoteką malarstwa wczesnochrześcijańskiego”
zostały całkowicie opuszczone, wejścia do nich zasypane a położenie zapom-
niane3. Stan ten trwał ponad pół tysiąclecia, aż do w. XV, kiedy to grupa
ludzi określających siebie mianem „antiąuitatis amatores”4 * zapuściła się
w korytarze katakumb Pretekstata i Kaliksta odkrywając je dla świata no-
wożytnegoć Przewodniki po mieście6 wydawane w okresie pontyfikatów
1 G. B. De Ross i. La Roma Sotterranea Cristiana, descritta e illustrata. Roma 1864-1877
(dalej cyt.: De Rossi. R. S.). T. 1 s. 214 nn.; T. 2 s. 554 nn.; P. Testini. Le catacombe
e gli antichi cimiteri cristiani in Roma. Bologna 1966 s. 232.
“ Bodźcem do usuwania relikwii z podmiejskich cmentarzy Rzymu było zagrożenie ze
strony Longobardów. W r. 755 „pestifer Aistulfus” spustoszy! okolice Rzymu i zbezcześcił
szczątki .świętych w Pawii (Mansi. Sacr. conc. collectió, XII, col. 646), postanowiono więc
ocalić relikwie przenosząc je w bezpieczne miejsca („per titulos ac diaconias seu monasteria
et reliąuas ecclesias” - Lib. Pont., I, 464). Translacje wiązały się również z wielkimi wyda-
rzeniami politycznymi, jak np. przymierze frankońsko-papieskie, którego patronką została
św. Petronela - por. U. M. Fasola, La basilica dei ss. Nereo ed Achilleo e la Catacomba di
Domitilla. Roma b.r.w. s. 24 n.; Testini. Le catacombe s. 240 n.
Nie dotyczy to tych katakumb, których korytarze ciągnęły się pod podłogą uczęszczanych
bazylik, tj. św. Walentyna przy Via Flaminia, św. Pankracego przy Via Aurelia, św. Wawrzyńca
przy Via Tiburtina i św. Sebastiana przy Via Appia - G. Bovini. Rassegna degli studi sulle
catacombe e sui cimiteri „sub divo”. Citta del Vaticano 1952 s. 5.
4 G. B. De Rossi znalazł na cmentarzu Kaliksta inskrypcje przez nich pozostawione
i zidentyfikował tę grupę ludzi z humanistami skupionymi wokół Pomponiusza Leto (1428-1498)
i tworzącymi słynną Accademia Romana degli Antiąuari - R. S. T. 1 s. 3.
Rozgłos, jaki towarzyszył poczynaniom członków Akademii, przyczynił się do rozpow-
szechnienia wiadomości o podziemnych cmentarzach - Testini. Le catacombe s. 16.
6 De Rossi. R. S. T. 1 s. 9.