DOI article:
Szmydki, Ryszard: Kolekcja tapiserii królewicza Jana Kazimierza Wazy około 1643 roku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27404#0102
100
RYSZARD SZMYDKI
z polskim władcą znajduje się tam m.in. Regestr w skarpcu rzecy Królewica Jego
Moścy Kazymierza Pana Mego Miłoścywego roku 1643 dnia 22 lipca Warszawie
przed odjazdem do Baden, sporządzony przez Wojciecha Jaktorowskiego,
szatnego Jana Kazimierza5. Przedmiotem naszych rozważań będą właśnie doku-
menty zawierające spis ruchomości, jakie przechowywał królewicz Jan Kazimierz
około 1643 r. w skarbcu Zamku Królewskiego w Warszawie i w podwarszawskiej
rezydencji Wazów - myśliwskim pałacu w Nieporęcie6. W toku dalszych wywo-
dów przyjdzie nam sięgnąć do innych jeszcze, nie ogłoszonych drukiem materia-
łów archiwalnych, mających bezpośredni związek z mecenatem artystycznym
dynastii Wazów, jak choćby rachunki dworu Jana Kazimierza w Nieporęcie czy
cenny memoriał w sprawie realizacji testamentu Jana Kazimierza, przedstawiony
księciu Henrykowi Juliuszowi Burbonowi prawdopodobnie na początku 1676 r.
Jak się zdaje, w Warszawie przechowywał Jan Kazimierz część swojej kolek-
cji, to znaczy bogaty zbiór tapiserii niderlandzkich odziedziczonych po swoim
ojcu, Zygmuncie III (1566-1632), oraz wszelkiego rodzaju tkaniny wschodnie i
kobierce polskie. Natomiast to, co można by uznać za dział jubilerski i złotniczy
inwentarza, liczne militaria, kosztowne ubiory, sprzęty codziennego użytku,
obrazy, książki, instrumenty muzyczne znalazły się w pałacu w Nieporęcie. W
tym miejscu warto wspomnieć, że drewniany pałac w Nieporęcie był dla dworu
królewskiego w Warszawie tym samym, czym dla władców polskich w poprzed-
nim stuleciu podkrakowska rezydencja królewska w Niepołomicach. Jean Le
Laboureur, bawiący przelotnie w Nieporęcie 3 marca 1646 r. z okazji przyjazdu
do Polski Ludwiki Marii Gonzagi (1611-1667), określił ten pałac Wazów mia-
nem "arcydzieła ciesiółki", dodając jednak - nie bez źle ukrywanej uszczypliwo-
ści - że jest to ładnie ułożony stos drewna do podpałki7. Do zabudowań w
Nieporęcie musiały należeć wówczas niewątpliwie jakieś pomieszczenia o prze-
znaczeniu sakralnym, skoro inwentarz z 1643 r. wymienia tam rozliczne sprzęty
i szaty liturgiczne; cytowany już Le Laboureur napomyka o "pięknej kaplicy",
bez podania szczegółów na ten temat. Nic nie wiadomo, kiedy Wazowie założyli
swoją posiadłość w Nieporęcie i kiedy przestała ona istnieć. Dość powiedzieć,
że Zygmunt III wystawił tu drewniany zamek i kaplicę oraz założył ogród. W
tym samym czasie przystąpiono do osuszenia błotnistej doliny rzeki Długiej,
zakładając kanał, zwany królewskim. Już z inicjatywy króla Jana Kazimierza
podjęto w 1651 r. prace nad przebudową rezydencji Wazów w Nieporęcie, wysta-
5 P. Arch. Nat., K. 1311, dok. 78.
6 Zdaje się, że spisy ruchomości Jana Kazimierza w Nieporęcie były znane częściowo W. Tomkiewi-
czowi. Na s. 58 swojej pracy (dz. cyt.) mówi on, "że w całym Nieporęcie było tylko 8 obrazów, i to wyłącz-
nie dewocyjnych znajdujących się w kaplicy”. Z omawianych tu dokumentów wynika, że Jan Kazimierz miał
w Nieporęcie przynajmniej 61 obrazów.
7 J. Le L a b o u r e u r, Relation du voyage de la Royne de Pologne [...], Paryżl647, s. 180—181.
RYSZARD SZMYDKI
z polskim władcą znajduje się tam m.in. Regestr w skarpcu rzecy Królewica Jego
Moścy Kazymierza Pana Mego Miłoścywego roku 1643 dnia 22 lipca Warszawie
przed odjazdem do Baden, sporządzony przez Wojciecha Jaktorowskiego,
szatnego Jana Kazimierza5. Przedmiotem naszych rozważań będą właśnie doku-
menty zawierające spis ruchomości, jakie przechowywał królewicz Jan Kazimierz
około 1643 r. w skarbcu Zamku Królewskiego w Warszawie i w podwarszawskiej
rezydencji Wazów - myśliwskim pałacu w Nieporęcie6. W toku dalszych wywo-
dów przyjdzie nam sięgnąć do innych jeszcze, nie ogłoszonych drukiem materia-
łów archiwalnych, mających bezpośredni związek z mecenatem artystycznym
dynastii Wazów, jak choćby rachunki dworu Jana Kazimierza w Nieporęcie czy
cenny memoriał w sprawie realizacji testamentu Jana Kazimierza, przedstawiony
księciu Henrykowi Juliuszowi Burbonowi prawdopodobnie na początku 1676 r.
Jak się zdaje, w Warszawie przechowywał Jan Kazimierz część swojej kolek-
cji, to znaczy bogaty zbiór tapiserii niderlandzkich odziedziczonych po swoim
ojcu, Zygmuncie III (1566-1632), oraz wszelkiego rodzaju tkaniny wschodnie i
kobierce polskie. Natomiast to, co można by uznać za dział jubilerski i złotniczy
inwentarza, liczne militaria, kosztowne ubiory, sprzęty codziennego użytku,
obrazy, książki, instrumenty muzyczne znalazły się w pałacu w Nieporęcie. W
tym miejscu warto wspomnieć, że drewniany pałac w Nieporęcie był dla dworu
królewskiego w Warszawie tym samym, czym dla władców polskich w poprzed-
nim stuleciu podkrakowska rezydencja królewska w Niepołomicach. Jean Le
Laboureur, bawiący przelotnie w Nieporęcie 3 marca 1646 r. z okazji przyjazdu
do Polski Ludwiki Marii Gonzagi (1611-1667), określił ten pałac Wazów mia-
nem "arcydzieła ciesiółki", dodając jednak - nie bez źle ukrywanej uszczypliwo-
ści - że jest to ładnie ułożony stos drewna do podpałki7. Do zabudowań w
Nieporęcie musiały należeć wówczas niewątpliwie jakieś pomieszczenia o prze-
znaczeniu sakralnym, skoro inwentarz z 1643 r. wymienia tam rozliczne sprzęty
i szaty liturgiczne; cytowany już Le Laboureur napomyka o "pięknej kaplicy",
bez podania szczegółów na ten temat. Nic nie wiadomo, kiedy Wazowie założyli
swoją posiadłość w Nieporęcie i kiedy przestała ona istnieć. Dość powiedzieć,
że Zygmunt III wystawił tu drewniany zamek i kaplicę oraz założył ogród. W
tym samym czasie przystąpiono do osuszenia błotnistej doliny rzeki Długiej,
zakładając kanał, zwany królewskim. Już z inicjatywy króla Jana Kazimierza
podjęto w 1651 r. prace nad przebudową rezydencji Wazów w Nieporęcie, wysta-
5 P. Arch. Nat., K. 1311, dok. 78.
6 Zdaje się, że spisy ruchomości Jana Kazimierza w Nieporęcie były znane częściowo W. Tomkiewi-
czowi. Na s. 58 swojej pracy (dz. cyt.) mówi on, "że w całym Nieporęcie było tylko 8 obrazów, i to wyłącz-
nie dewocyjnych znajdujących się w kaplicy”. Z omawianych tu dokumentów wynika, że Jan Kazimierz miał
w Nieporęcie przynajmniej 61 obrazów.
7 J. Le L a b o u r e u r, Relation du voyage de la Royne de Pologne [...], Paryżl647, s. 180—181.