DOI Artikel:
Szmydki, Ryszard: Kolekcja tapiserii królewicza Jana Kazimierza Wazy około 1643 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27404#0105
KOLEKCJA TAPISERII JANA KAZIMIERZA
103
na pełniejsze omówienie ze względu na zawarte w nim informacje, m.in. w
sprawie Potopu12.
Mocą swego testamentu z 12—13 grudnia 1672 r. Jan Kazimierz spadkobier-
czynią wszystkich swoich dóbr nieruchomych i ruchomości, zarówno we Francji,
jak i poza granicami Królestwa, w tym również w Polsce i we Włoszech, uczynił
Annę Gonzagę, siostrę swojej żony Ludwiki Marii Gonzagi. Tym samym Księżna
Palatynowa weszła w formalne posiadanie nie tylko bogatej kolekcji dzieł sztuki
wywiezionych z Polski przez Jana Kazimierza, ale po śmierci szwagra dyspono-
wała również jego rozległymi dobrami w Polsce w postaci starostwa żywieckiego,
wszystkimi pretensjami pieniężnymi, jakie rościł sobie do Rzeczpospolitej były
król, Pałacem Kazimierzowskim w Warszawie i oczywiście bogatym zbiorem
tapiserii niderlandzkich z wyobrażeniem scen ze Starego Testamentu, zwanych
popularnie w Polsce Potopem. Tymczasem "obicie potopowe" pozostawało od
1669 r. w Gdańsku, zdeponowane pod zastaw u generalnego postmagistra pru-
skiego Franciszka Gratty13. Spadkobiercy Jana Kazimierza, chcąc korzystać z
praw przysługujących im do opon z przedstawieniem Potopu, musieli pokryć
sumę, na której zabezpieczenie były one oddane do Gdańska. Tego nie uczyniła
ani Anna Gonzaga, ani jej zięć Henryk Juliusz Burbon, pretendent do tronu
polskiego, któremu Anna Gonzaga przekazała wszelkie pretensje do spadku po
zmarłym Janie Kazimierzu. Niemniej Henryk Juliusz Burbon żywo interesował
się przysługującymi mu prawami w Polsce. Chcąc w pełni zabezpieczyć swoje
interesy w Rzeczypospolitej, wysłał do Polski pełnomocników w osobach markiza
de Béthune i l'abbé de Chaulieu, których zadaniem było dokładne zapoznanie
się z kwestiami dotyczącymi m.in. sytuacji prawnej Potopu. Po powrocie do
Francji zjawili się oni 21 stycznia 1676 r. w Hôtel de Conde i przedłożyli Hen-
rykowi Juliuszowi Burbonowi wyciągi z kilku dokumentów przechowywanych w
Polsce, które miały dowodzić, że Potop był rzeczywiście osobistą własnością Jana
Kazimierza. Chodziło o fragmenty trzech testamentów: "Un extrait du testament
en latin fait par Sigismond 3. Roi de Pologne et de Suède, le 5 mai 1623. Un
autre extrait du testament aussi en latin fait par Vladislaus 4. Roi de Pologne
et de Suède, le 11 juin 1635. Un autre extrait du testament par le mesme
12 P. Arch. Nat., K. 1314, dok. 96 i 97. Obydwa zostały spisane przez jedną osobę. Na marginesie
obu tekstów figuruje data 1675 r., dodana późniejszą ręką. Biorąc pod uwagę, że wspomniane dokumenty
mogły zostać spisane po dostarczeniu z Polski wyciągu z trzech testamentów Zygmunta III i Włady-
sława IV, należy sądzić, że ten tekst również został sporządzony na początku 1676 r.
13 W papierach pośmiertnych Jana Kazimierza znajdował się dokument z 16 czerwca 1669 r. mówią-
cy, że w posiadaniu Franciszka Gratty znalazło się siedem skrzyń zawierających 177 tapiserii, jakie zdepo-
nował w Gdańsku król Jan Kazimierz. Nie wiadomo, co stało się później z tym ważnym tekstem. Por.
Tomkiewicz, dz. cyt., s. 255—256. W sprawie sporu między królem a Sejmem o obicie "Potopowe"
zob. W. Czermak, Ostatnie lata Jana Kazimierza, oprać, i wstępem poprzedził A. Kersten, Warszawa
1972, zwłaszcza s. 387—388, 446.
103
na pełniejsze omówienie ze względu na zawarte w nim informacje, m.in. w
sprawie Potopu12.
Mocą swego testamentu z 12—13 grudnia 1672 r. Jan Kazimierz spadkobier-
czynią wszystkich swoich dóbr nieruchomych i ruchomości, zarówno we Francji,
jak i poza granicami Królestwa, w tym również w Polsce i we Włoszech, uczynił
Annę Gonzagę, siostrę swojej żony Ludwiki Marii Gonzagi. Tym samym Księżna
Palatynowa weszła w formalne posiadanie nie tylko bogatej kolekcji dzieł sztuki
wywiezionych z Polski przez Jana Kazimierza, ale po śmierci szwagra dyspono-
wała również jego rozległymi dobrami w Polsce w postaci starostwa żywieckiego,
wszystkimi pretensjami pieniężnymi, jakie rościł sobie do Rzeczpospolitej były
król, Pałacem Kazimierzowskim w Warszawie i oczywiście bogatym zbiorem
tapiserii niderlandzkich z wyobrażeniem scen ze Starego Testamentu, zwanych
popularnie w Polsce Potopem. Tymczasem "obicie potopowe" pozostawało od
1669 r. w Gdańsku, zdeponowane pod zastaw u generalnego postmagistra pru-
skiego Franciszka Gratty13. Spadkobiercy Jana Kazimierza, chcąc korzystać z
praw przysługujących im do opon z przedstawieniem Potopu, musieli pokryć
sumę, na której zabezpieczenie były one oddane do Gdańska. Tego nie uczyniła
ani Anna Gonzaga, ani jej zięć Henryk Juliusz Burbon, pretendent do tronu
polskiego, któremu Anna Gonzaga przekazała wszelkie pretensje do spadku po
zmarłym Janie Kazimierzu. Niemniej Henryk Juliusz Burbon żywo interesował
się przysługującymi mu prawami w Polsce. Chcąc w pełni zabezpieczyć swoje
interesy w Rzeczypospolitej, wysłał do Polski pełnomocników w osobach markiza
de Béthune i l'abbé de Chaulieu, których zadaniem było dokładne zapoznanie
się z kwestiami dotyczącymi m.in. sytuacji prawnej Potopu. Po powrocie do
Francji zjawili się oni 21 stycznia 1676 r. w Hôtel de Conde i przedłożyli Hen-
rykowi Juliuszowi Burbonowi wyciągi z kilku dokumentów przechowywanych w
Polsce, które miały dowodzić, że Potop był rzeczywiście osobistą własnością Jana
Kazimierza. Chodziło o fragmenty trzech testamentów: "Un extrait du testament
en latin fait par Sigismond 3. Roi de Pologne et de Suède, le 5 mai 1623. Un
autre extrait du testament aussi en latin fait par Vladislaus 4. Roi de Pologne
et de Suède, le 11 juin 1635. Un autre extrait du testament par le mesme
12 P. Arch. Nat., K. 1314, dok. 96 i 97. Obydwa zostały spisane przez jedną osobę. Na marginesie
obu tekstów figuruje data 1675 r., dodana późniejszą ręką. Biorąc pod uwagę, że wspomniane dokumenty
mogły zostać spisane po dostarczeniu z Polski wyciągu z trzech testamentów Zygmunta III i Włady-
sława IV, należy sądzić, że ten tekst również został sporządzony na początku 1676 r.
13 W papierach pośmiertnych Jana Kazimierza znajdował się dokument z 16 czerwca 1669 r. mówią-
cy, że w posiadaniu Franciszka Gratty znalazło się siedem skrzyń zawierających 177 tapiserii, jakie zdepo-
nował w Gdańsku król Jan Kazimierz. Nie wiadomo, co stało się później z tym ważnym tekstem. Por.
Tomkiewicz, dz. cyt., s. 255—256. W sprawie sporu między królem a Sejmem o obicie "Potopowe"
zob. W. Czermak, Ostatnie lata Jana Kazimierza, oprać, i wstępem poprzedził A. Kersten, Warszawa
1972, zwłaszcza s. 387—388, 446.