DOI Artikel:
Szmydki, Ryszard: Kolekcja tapiserii królewicza Jana Kazimierza Wazy około 1643 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27404#0106
104
RYSZARD SZMYDKI
Vladislaus 4. aussi en latin, le 9 juin 1647. Tous ces 3 extraits sont dans une
mesme feuille à la suite l'un de l'autre et sont cottés au dos de la main de M.
De Sugier. Extraits de trois testamens qui prouvent que la tapisserie de la
Genèse apartenoit au feu Roi Jean Casimir"1'*.
Na podstawie dokumentów przedłożonych 21 stycznia 1676 r. ktoś z otocze-
nia Henryka Juliusza Burbona, podpisujący się jedynie literą S. (de Sugier?),
sporządził memoriał dokładnie omawiający sytuację prawną całości spraw spad-
kowych po Janie Kazimierzu, w tym także w odniesieniu do "obicia potopowe-
go", uważanego za "la plus belle tapisserie de l’Europe". Jeśli chodzi o wyciąg
z cytowanego tam testamentu Zygmunta III Wazy, to pokrywa się on całkowicie
z tekstem, który przytoczyliśmy już poprzednio. Następnie autor memoriału
odwołuje się do testamentu Władysława IV Wazy z 11 czerwca 1635 r., na mocy
którego Jan Kazimierz stal się spadkobiercą wszystkich dóbr ruchomych i nieru-
chomości domu Wazów, wliczając w to klejnoty rodowe, relikwiarz z drzewem
Krzyża Świętego, związany z osobą cesarza bizantyńskiego Manuela Kommenosa
(1134—1180) a przechowywany do dziś w skarbcu katedry Notre Dame w Pary-
żu15 oraz brukselskie tapiserie z serii Genesis. Wreszcie autor memoriału cytuje
drugi testament Władysława IV (z 9 czerwca 1647 r.), mocą którego król swoim
spadkobiercą ustanowił Zygmunta Kazimierza, zrodzonego z małżeństwa
Władysława IV z Cecylią Renatą (zmarł on nagle 9 sierpnia 1647 r. z powodu
zaniedbania swoich opiekunów). Forma, w jakiej Władysław IV przekazał swój
najcenniejszy dobytek zmarłemu w dzieciństwie Zygmuntowi Kazimierzowi, nie
odbiegała od tej, w jakiej dokonał on wcześniej przepisania rodzinnych rucho-
mości Janowi Kazimierzowi.
Tekst memoriału z początku 1676 r., tak cenny dla ustalenia prawa własności
do Potopu, wspomina dodatkowo o donacji tych tapiserii dla Rzeczypospolitej,
dokonanej przez samego Władysława IV, dodając jednakże, iż specjalni wysłan-
nicy Henryka Juliusza Burbona, markiz de Béthune i l’abbé de Chaulieu, nie
widzieli w Polsce tego — nie istniejącego już być może — dokumentu. Co więcej,
w Polsce są tacy — powiada autor memoriału — którzy twierdzą, że nawet sam
Jan Kazimierz zrzekł się w czasie obrad sejmu abdykacyjnego (12 września
1668 r.) swych praw do Potopu na korzyść Rzeczpospolitej, lecz na to nie ma
formalnych dowodów. Należy zatem uznać wspomniane testamenty — sugeruje
tenże sam autor — za akty prawne pozostające w dalszym ciągu w mocy.
14 P. Arch. Nat., K. 1314, dok. 200: "Papiers qui ont esté donnéz à Monsieur le Duc par Mr. le
Marquis de Béthune au Pavillon de lHostel de Condé le 21 janvier 1676, Mr. l'abbé de Chaulieu estant
avec Mr. le Marquis de Béthune”. Na marginesie nota: "Ce mémoire a esté faict le 24 janvier 1676".
15 Na mocy testamentu Anny Gonzagi z 8 czerwca 1683 r. relikwiarz z drzewem Krzyża Świętego
znalazł się w skarbcu opactwa Saint-Germain-des-Prés, por. J. B o u i l 1 a r t, Histoire de Pabbaye royale
de Saint-Germain-des-Prés, Paryż 1724, s. 278-281, pi. 18 k.
RYSZARD SZMYDKI
Vladislaus 4. aussi en latin, le 9 juin 1647. Tous ces 3 extraits sont dans une
mesme feuille à la suite l'un de l'autre et sont cottés au dos de la main de M.
De Sugier. Extraits de trois testamens qui prouvent que la tapisserie de la
Genèse apartenoit au feu Roi Jean Casimir"1'*.
Na podstawie dokumentów przedłożonych 21 stycznia 1676 r. ktoś z otocze-
nia Henryka Juliusza Burbona, podpisujący się jedynie literą S. (de Sugier?),
sporządził memoriał dokładnie omawiający sytuację prawną całości spraw spad-
kowych po Janie Kazimierzu, w tym także w odniesieniu do "obicia potopowe-
go", uważanego za "la plus belle tapisserie de l’Europe". Jeśli chodzi o wyciąg
z cytowanego tam testamentu Zygmunta III Wazy, to pokrywa się on całkowicie
z tekstem, który przytoczyliśmy już poprzednio. Następnie autor memoriału
odwołuje się do testamentu Władysława IV Wazy z 11 czerwca 1635 r., na mocy
którego Jan Kazimierz stal się spadkobiercą wszystkich dóbr ruchomych i nieru-
chomości domu Wazów, wliczając w to klejnoty rodowe, relikwiarz z drzewem
Krzyża Świętego, związany z osobą cesarza bizantyńskiego Manuela Kommenosa
(1134—1180) a przechowywany do dziś w skarbcu katedry Notre Dame w Pary-
żu15 oraz brukselskie tapiserie z serii Genesis. Wreszcie autor memoriału cytuje
drugi testament Władysława IV (z 9 czerwca 1647 r.), mocą którego król swoim
spadkobiercą ustanowił Zygmunta Kazimierza, zrodzonego z małżeństwa
Władysława IV z Cecylią Renatą (zmarł on nagle 9 sierpnia 1647 r. z powodu
zaniedbania swoich opiekunów). Forma, w jakiej Władysław IV przekazał swój
najcenniejszy dobytek zmarłemu w dzieciństwie Zygmuntowi Kazimierzowi, nie
odbiegała od tej, w jakiej dokonał on wcześniej przepisania rodzinnych rucho-
mości Janowi Kazimierzowi.
Tekst memoriału z początku 1676 r., tak cenny dla ustalenia prawa własności
do Potopu, wspomina dodatkowo o donacji tych tapiserii dla Rzeczypospolitej,
dokonanej przez samego Władysława IV, dodając jednakże, iż specjalni wysłan-
nicy Henryka Juliusza Burbona, markiz de Béthune i l’abbé de Chaulieu, nie
widzieli w Polsce tego — nie istniejącego już być może — dokumentu. Co więcej,
w Polsce są tacy — powiada autor memoriału — którzy twierdzą, że nawet sam
Jan Kazimierz zrzekł się w czasie obrad sejmu abdykacyjnego (12 września
1668 r.) swych praw do Potopu na korzyść Rzeczpospolitej, lecz na to nie ma
formalnych dowodów. Należy zatem uznać wspomniane testamenty — sugeruje
tenże sam autor — za akty prawne pozostające w dalszym ciągu w mocy.
14 P. Arch. Nat., K. 1314, dok. 200: "Papiers qui ont esté donnéz à Monsieur le Duc par Mr. le
Marquis de Béthune au Pavillon de lHostel de Condé le 21 janvier 1676, Mr. l'abbé de Chaulieu estant
avec Mr. le Marquis de Béthune”. Na marginesie nota: "Ce mémoire a esté faict le 24 janvier 1676".
15 Na mocy testamentu Anny Gonzagi z 8 czerwca 1683 r. relikwiarz z drzewem Krzyża Świętego
znalazł się w skarbcu opactwa Saint-Germain-des-Prés, por. J. B o u i l 1 a r t, Histoire de Pabbaye royale
de Saint-Germain-des-Prés, Paryż 1724, s. 278-281, pi. 18 k.