DOI Artikel:
Bulas, Ryszarda: Przejście przez Morze Czerwone w synagodze w Dura Europos (połowa III w.) jako Akedah narodu żydowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27405#0017
RRZEM'C/E PRZEZ MORZE CZERHYWE W SYNAGODZE W DURA EUROFOS
13
części Narodu Wybranego. Niemniej propozycja ta ma podstawowe znaczenie dia
interpretacji treściowej omówionego dzieła. Goudenough dopuszcza bowiem myśl
o zmianie przez autorów malowidła, tekstu biblijnego (w Bibłii nie znajdziemy
wzmianki o tonących Izraelitach). Idąc za sugestią Goudenougha znalazłam w
malowidle dwa momenty odejścia od wzoru literackiego: 1) ukazano Izraelitów
uzbrojonych wraz z wodzami w scenie wyjścia; 2) w scenie drugiej nastąpiła
kontaminacja dwóch czasowo odległych wydarzeń: cudu w Mara oraz podziału
na dwanaście pokoleń Jakuba i zebrania wokół Namiotu Spotkania (Lb 1, 52;
2, 2-33).
Wprowadzone do obrazu zmiany w stosunku do pierwowzoru literackiego su-
gerują, iż widzimy nie prostą ilustrację wydarzeń lecz propozycję określonej
rzeczywistości, stanu, że jest to obraz o charakterze alegorycznym. Zrozumienie
alegorii sceny pierwszej nie stwarza trudności, jest to ucieczka z Egiptu, lecz nie
bezbronnego ludu, ale uzbrojonego mającego ełementy struktur organizacyjnych
Narodu. Alegoryzm sceny drugiej wymaga szerszej analizy. Pomocą będzie, jak
sądzę, skupienie uwagi na najważniejszym miejscu synagogi edikuli przeznaczo-
nej na czytanie Tory oraz na pokrywającym je malowidle. Chodzi o ofiarę Iza-
aka stanowiącą oś całego programu malarskiego synagogi^'. Ofiara Izaaka jest
w judaizmie rodzajem prośby o wybaczenie, błaganiem o wstawiennictwo, nadzie-
ją na oczyszczenie - Idea była żywa w mentalności Hebraj-
czyków przez tysiąclecia, pozostała taka do dzisiaj^. Na publicznych świętach
żydowskich czytano: "Może, On który odpowiedział Abrahamowi naszemu ojcu
na górze Moria, odpowie tobie i usłyszy głos twojego wołania tego dnia"^.
było również typem gotowości na męczeństwo, liczne przykłady męczeń-
stw były również zaliczane do
Wyobrażenie Ofiary Abrahama istniało w wielu świątyniach żydowskich, by
wspomnieć wielką mozaikę podłogową w synagodze w Beth Alfa^, odkrytej
Zdaniem A. Grabara (E'o/r &' /a Jż/t r/e Amtńytdh?. Paris 1968 s. 290) ofiara Izaaka jest sceną central-
ną, należy więc wnioskować, że najważniejszą.
^,-Mrcf/aR znaczy więź, wiązanie (Zob. EJud t. 2 kol. 480). Jest aluzją do więzów, którymi związany
byt tzaak idący na śmierć, utożsamieniem grzesznika z Izaakiem, którego uratować może jedynie miłosier-
dzie Boga. Na temat patrz: E. G o u d e n o u g h. /ewżsń 5y//tho& /7t Grcco-Ro/nn/i Pen'od. T. 1
s- 231 i 250 oraz T. 4 s. 172 i 189-194.
^ Zob. EJud t. 2 kol. 481-484. Najbardziej znanym w literaturze tematem jest opisana przez
Sprena Kicrkegaarda (Bojaźń t /Z/źe/ne, c/toroha /ta ś/n/erć. Warszawa 1982 s. 86-134) historia Abrahama,
Izaaka i Sary zamieszczona w rozdziale pt. Czy można moralnie obronić Abrahama, że zataił swój zamiar
przed Sarą, Eleazarem i Izaakiem?
** EJud t. 2 kol. 480.
^ Zob. L. G i n z b e r g. 77te Legend Philadelphia 1911. T. 5:1925 s. 218.
Ecn/Rar/co/: /nr ył/nBrc [//nr/ CR/żMentM/n. T. 1 s. 241, il 631, 532.
13
części Narodu Wybranego. Niemniej propozycja ta ma podstawowe znaczenie dia
interpretacji treściowej omówionego dzieła. Goudenough dopuszcza bowiem myśl
o zmianie przez autorów malowidła, tekstu biblijnego (w Bibłii nie znajdziemy
wzmianki o tonących Izraelitach). Idąc za sugestią Goudenougha znalazłam w
malowidle dwa momenty odejścia od wzoru literackiego: 1) ukazano Izraelitów
uzbrojonych wraz z wodzami w scenie wyjścia; 2) w scenie drugiej nastąpiła
kontaminacja dwóch czasowo odległych wydarzeń: cudu w Mara oraz podziału
na dwanaście pokoleń Jakuba i zebrania wokół Namiotu Spotkania (Lb 1, 52;
2, 2-33).
Wprowadzone do obrazu zmiany w stosunku do pierwowzoru literackiego su-
gerują, iż widzimy nie prostą ilustrację wydarzeń lecz propozycję określonej
rzeczywistości, stanu, że jest to obraz o charakterze alegorycznym. Zrozumienie
alegorii sceny pierwszej nie stwarza trudności, jest to ucieczka z Egiptu, lecz nie
bezbronnego ludu, ale uzbrojonego mającego ełementy struktur organizacyjnych
Narodu. Alegoryzm sceny drugiej wymaga szerszej analizy. Pomocą będzie, jak
sądzę, skupienie uwagi na najważniejszym miejscu synagogi edikuli przeznaczo-
nej na czytanie Tory oraz na pokrywającym je malowidle. Chodzi o ofiarę Iza-
aka stanowiącą oś całego programu malarskiego synagogi^'. Ofiara Izaaka jest
w judaizmie rodzajem prośby o wybaczenie, błaganiem o wstawiennictwo, nadzie-
ją na oczyszczenie - Idea była żywa w mentalności Hebraj-
czyków przez tysiąclecia, pozostała taka do dzisiaj^. Na publicznych świętach
żydowskich czytano: "Może, On który odpowiedział Abrahamowi naszemu ojcu
na górze Moria, odpowie tobie i usłyszy głos twojego wołania tego dnia"^.
było również typem gotowości na męczeństwo, liczne przykłady męczeń-
stw były również zaliczane do
Wyobrażenie Ofiary Abrahama istniało w wielu świątyniach żydowskich, by
wspomnieć wielką mozaikę podłogową w synagodze w Beth Alfa^, odkrytej
Zdaniem A. Grabara (E'o/r &' /a Jż/t r/e Amtńytdh?. Paris 1968 s. 290) ofiara Izaaka jest sceną central-
ną, należy więc wnioskować, że najważniejszą.
^,-Mrcf/aR znaczy więź, wiązanie (Zob. EJud t. 2 kol. 480). Jest aluzją do więzów, którymi związany
byt tzaak idący na śmierć, utożsamieniem grzesznika z Izaakiem, którego uratować może jedynie miłosier-
dzie Boga. Na temat patrz: E. G o u d e n o u g h. /ewżsń 5y//tho& /7t Grcco-Ro/nn/i Pen'od. T. 1
s- 231 i 250 oraz T. 4 s. 172 i 189-194.
^ Zob. EJud t. 2 kol. 481-484. Najbardziej znanym w literaturze tematem jest opisana przez
Sprena Kicrkegaarda (Bojaźń t /Z/źe/ne, c/toroha /ta ś/n/erć. Warszawa 1982 s. 86-134) historia Abrahama,
Izaaka i Sary zamieszczona w rozdziale pt. Czy można moralnie obronić Abrahama, że zataił swój zamiar
przed Sarą, Eleazarem i Izaakiem?
** EJud t. 2 kol. 480.
^ Zob. L. G i n z b e r g. 77te Legend Philadelphia 1911. T. 5:1925 s. 218.
Ecn/Rar/co/: /nr ył/nBrc [//nr/ CR/żMentM/n. T. 1 s. 241, il 631, 532.