DOI Artikel:
Noworyta-Kuklińska, Bożena: "Soli gloria Deo": stałość w zmienności na przykładzie modyfikacji ołtarza głównego Kościoła Mariackiego w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27412#0039
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom L, zeszyt 4 - 2002
BOŻENA NOWORYTA-KUKLIŃSKA
„SOLI GLORIA DEO”
STAŁOŚĆ W ZMIENNOŚCI
NA PRZYKŁADZIE MODYFIKACJI OŁTARZA GŁÓWNEGO
KOŚCIOŁA MARIACKIEGO W GDAŃSKU
Około Wielkanocy 1511 roku została podpisana w Gdańsku umowa, mają-
ca kapitalne znaczenie dla życia religijnego i artystycznego tego miasta
w owym czasie. Witrykusi* 1 kościoła Najświętszej Panny Maryi zawarli z Mi-
strzem Michałem z Augsburga kontrakt na wykonanie wielkiego, głównego
ołtarza dla najważniejszej świątyni Gdańska. Z cytowanych przez Gerlacha
Kemmerera fragmentów zachowanej do drugiej wojny światowej w Archiwum
Miejskim w Gdańsku umowy wynika, że Mistrz Michał zobowiązał się „den
hohen Altar zu malen, allé Farben, Gold, Arbeit und was sonst dazu gehórig,
auf seine Ankosten zu liefern und denselben Altar, wenn er fertig, ohne Scha-
den aufzurichten”2. Miał to być już trzeci ołtarz główny fundowany do tego
Dr Bożena NOWORYTA-KUKLIŃSKA - st. wykładowca w Katedrze Historii Sztuki Kościelnej
KUL; adres do korespondencji: ul. Zakładowa 5, 20-820 Lublin.
1 Pojęcie witrykusów, czyli Kirchenvater lub Kirchenvorsteher pojawiło się już w 1363
roku. Do połowy XV wieku byli to dwaj rajcy, którzy w imieniu Rady Miasta zarządzali
majątkiem kościelnym. Reformę urzędu przeprowadzono w 1457 roku po podziale Gdańska na
sześć parafii. Odtąd urząd ten sprawowało czterech obywateli miasta nie należących do Ławy
lub Rady. Wejście witrykusa w skład władz miejskich pozbawiało go automatycznie urzędu.
Skład urzędu uzupełniano kandydatem zaproponowanym przez pozostałych trzech członków.
Dwaj sprawowali pieczę nad sprawami budowlanymi (Bauamt), jeden nad wieżą, dzwonami,
organami i chórami muzycznymi (Glockenamt) i jeden nad pogrzebami i płytami nagrobnymi
(Steinami). Pracę ich dozorował prezydujący burmistrz. Th. Hirsch, Die Ober - Pfarrkir-
che von St. Marten in Danzig in ihren Denkmalern und in ihren Beziehungen zum kirchlichen
Leben Danzigs überhaupt.... Bd. I, Danzig 1843, s. 92-94.
2 Cyt. za: B.Jakubowska, Michel, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce
działających, t. V, Warszawa 1993, s. 503; E. B o t t i c h e r, Historisches Kirchen - Régis-
Tom L, zeszyt 4 - 2002
BOŻENA NOWORYTA-KUKLIŃSKA
„SOLI GLORIA DEO”
STAŁOŚĆ W ZMIENNOŚCI
NA PRZYKŁADZIE MODYFIKACJI OŁTARZA GŁÓWNEGO
KOŚCIOŁA MARIACKIEGO W GDAŃSKU
Około Wielkanocy 1511 roku została podpisana w Gdańsku umowa, mają-
ca kapitalne znaczenie dla życia religijnego i artystycznego tego miasta
w owym czasie. Witrykusi* 1 kościoła Najświętszej Panny Maryi zawarli z Mi-
strzem Michałem z Augsburga kontrakt na wykonanie wielkiego, głównego
ołtarza dla najważniejszej świątyni Gdańska. Z cytowanych przez Gerlacha
Kemmerera fragmentów zachowanej do drugiej wojny światowej w Archiwum
Miejskim w Gdańsku umowy wynika, że Mistrz Michał zobowiązał się „den
hohen Altar zu malen, allé Farben, Gold, Arbeit und was sonst dazu gehórig,
auf seine Ankosten zu liefern und denselben Altar, wenn er fertig, ohne Scha-
den aufzurichten”2. Miał to być już trzeci ołtarz główny fundowany do tego
Dr Bożena NOWORYTA-KUKLIŃSKA - st. wykładowca w Katedrze Historii Sztuki Kościelnej
KUL; adres do korespondencji: ul. Zakładowa 5, 20-820 Lublin.
1 Pojęcie witrykusów, czyli Kirchenvater lub Kirchenvorsteher pojawiło się już w 1363
roku. Do połowy XV wieku byli to dwaj rajcy, którzy w imieniu Rady Miasta zarządzali
majątkiem kościelnym. Reformę urzędu przeprowadzono w 1457 roku po podziale Gdańska na
sześć parafii. Odtąd urząd ten sprawowało czterech obywateli miasta nie należących do Ławy
lub Rady. Wejście witrykusa w skład władz miejskich pozbawiało go automatycznie urzędu.
Skład urzędu uzupełniano kandydatem zaproponowanym przez pozostałych trzech członków.
Dwaj sprawowali pieczę nad sprawami budowlanymi (Bauamt), jeden nad wieżą, dzwonami,
organami i chórami muzycznymi (Glockenamt) i jeden nad pogrzebami i płytami nagrobnymi
(Steinami). Pracę ich dozorował prezydujący burmistrz. Th. Hirsch, Die Ober - Pfarrkir-
che von St. Marten in Danzig in ihren Denkmalern und in ihren Beziehungen zum kirchlichen
Leben Danzigs überhaupt.... Bd. I, Danzig 1843, s. 92-94.
2 Cyt. za: B.Jakubowska, Michel, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce
działających, t. V, Warszawa 1993, s. 503; E. B o t t i c h e r, Historisches Kirchen - Régis-