DOI Artikel:
Noworyta-Kuklińska, Bożena: "Soli gloria Deo": stałość w zmienności na przykładzie modyfikacji ołtarza głównego Kościoła Mariackiego w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27412#0062
60
BOŻENA NOWORYTA-KUKLINSKA
zaprojektowania samego tylko zwieńczenia, ale wprowadził liczne zmiany
w całej strukturze ołtarza. Wendler postanowił stworzyć kompozycję nawiązu-
jącą do pierwotnego, późnogotyckiego zwieńczenia. Był to czas mody na
średniowiecze. W swoim projekcie wykorzystał i powtórzył elementy archi-
tektoniczne, znajdujące się w głównym przedstawieniu ołtarza. Musiał też
podkreślić jego luterański charakter.
Antepedium ołtarza udekorowane maswerkami tworzącymi dwanaście pły-
cin ozdobił w centrum znakiem krzyża otoczonego koroną cierniową. Na
wysokości predelli umieścił symbole eucharystyczne: dojrzałe kłosy i grona
winnego krzewu. Obraz Ostatniej Wieczerzy zastąpił płaskorzeźbą ukazującą
scenę Złożenia do grobu. Do predelli przytwierdzone zostały konsole zbudo-
wane z wici roślinnej, które podtrzymywały całą misterną konstrukcję. Na
wysokości drugiej kondygnacji szafy ołtarzowej znajdowały się postaci czte-
rech ewangelistów - każdy z księgą i rysikiem, a poniżej odpowiadające im
symbole. Z boku ustawione były zamykające całą oprawę skrzyni ołtarzowej
rzeźbione figury Lutra z księgą i Melanchtona ze zwojem. Ponad ewangeli-
stami umieszczono z każdej strony anioła z mieczem i wagą. Jeszcze wyżej
ukazano świętych: Piotra z kluczami i Pawła z mieczem, a nad każdym
z nich dmącego w trąbę anioła. Całość pod głównym baldachimem wieńczyła
postać błogosławiącego Chrystusa, nad którego głową unosił się anioł z pal-
mą. Architektoniczna konstrukcja w kształcie piramidy zdobiona była liczny-
mi baldachimami, konsolami, wieżyczkami i gęstą wicią roślinną95. Szafa
ołtarzowa miała zostać wzmocniona, płaskorzeźby oczyszczone z szarej farby,
pozłocone i pomalowane.
Projekt Juliusza Wendlera został przyjęty. Problemem pozostało zebranie
potrzebnych na jego realizację funduszy. Dnia 7 marca 1868 roku zmarł Karl
Gottfried Klose, gdański kupiec, wieloletni członek władz miejskich i kościel-
nych. Swoim zapisem testamentalnym postanowił wesprzeć wiele miejskich
inicjatyw. Przeznaczył sumę 10 tysięcy talarów na odbudowę głównego ołta-
rza w kościele Mariackim. Kolegium kościelne zawarło z Juliuszem Wendle-
rem umowę, według której miał on na Święto Zesłania Ducha Świętego
w 1870 roku ukończyć za tę sumę założone w projekcie prace96.
Oczyszczony z szarej farby, pozłocony i pomalowany ołtarz, uzupełniony
ogromnym zwieńczeniem, został uroczyście poświęcony w niedzielę Zesłania
95 Tamże, s. 20-21.
96 Tamże, s. 19.
BOŻENA NOWORYTA-KUKLINSKA
zaprojektowania samego tylko zwieńczenia, ale wprowadził liczne zmiany
w całej strukturze ołtarza. Wendler postanowił stworzyć kompozycję nawiązu-
jącą do pierwotnego, późnogotyckiego zwieńczenia. Był to czas mody na
średniowiecze. W swoim projekcie wykorzystał i powtórzył elementy archi-
tektoniczne, znajdujące się w głównym przedstawieniu ołtarza. Musiał też
podkreślić jego luterański charakter.
Antepedium ołtarza udekorowane maswerkami tworzącymi dwanaście pły-
cin ozdobił w centrum znakiem krzyża otoczonego koroną cierniową. Na
wysokości predelli umieścił symbole eucharystyczne: dojrzałe kłosy i grona
winnego krzewu. Obraz Ostatniej Wieczerzy zastąpił płaskorzeźbą ukazującą
scenę Złożenia do grobu. Do predelli przytwierdzone zostały konsole zbudo-
wane z wici roślinnej, które podtrzymywały całą misterną konstrukcję. Na
wysokości drugiej kondygnacji szafy ołtarzowej znajdowały się postaci czte-
rech ewangelistów - każdy z księgą i rysikiem, a poniżej odpowiadające im
symbole. Z boku ustawione były zamykające całą oprawę skrzyni ołtarzowej
rzeźbione figury Lutra z księgą i Melanchtona ze zwojem. Ponad ewangeli-
stami umieszczono z każdej strony anioła z mieczem i wagą. Jeszcze wyżej
ukazano świętych: Piotra z kluczami i Pawła z mieczem, a nad każdym
z nich dmącego w trąbę anioła. Całość pod głównym baldachimem wieńczyła
postać błogosławiącego Chrystusa, nad którego głową unosił się anioł z pal-
mą. Architektoniczna konstrukcja w kształcie piramidy zdobiona była liczny-
mi baldachimami, konsolami, wieżyczkami i gęstą wicią roślinną95. Szafa
ołtarzowa miała zostać wzmocniona, płaskorzeźby oczyszczone z szarej farby,
pozłocone i pomalowane.
Projekt Juliusza Wendlera został przyjęty. Problemem pozostało zebranie
potrzebnych na jego realizację funduszy. Dnia 7 marca 1868 roku zmarł Karl
Gottfried Klose, gdański kupiec, wieloletni członek władz miejskich i kościel-
nych. Swoim zapisem testamentalnym postanowił wesprzeć wiele miejskich
inicjatyw. Przeznaczył sumę 10 tysięcy talarów na odbudowę głównego ołta-
rza w kościele Mariackim. Kolegium kościelne zawarło z Juliuszem Wendle-
rem umowę, według której miał on na Święto Zesłania Ducha Świętego
w 1870 roku ukończyć za tę sumę założone w projekcie prace96.
Oczyszczony z szarej farby, pozłocony i pomalowany ołtarz, uzupełniony
ogromnym zwieńczeniem, został uroczyście poświęcony w niedzielę Zesłania
95 Tamże, s. 20-21.
96 Tamże, s. 19.