DOI Artikel:
Kurpik, Wojciech: Konserwator wobec dzieła o wybitnej randze kultowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27412#0218
216
WOJCIECH KURPIK
nym3. Żadnych wątpliwości nie pozostawia też twierdzenie Ryszarda Knapiń-
skiego: „Chrześcijaństwo jest religią słowa i obrazu. Obydwa media odgry-
wały ważną rolę w procesie przekazywania treści Objawienia i Tradycji”.
W twierdzeniu powyższym autor zawarł konkluzje wielu przemyśleń Ojców
Kościoła, których poglądy wyznaczały poprzez wieki miejsce wizerunku
w życiu i wierze4.
Dzieła sztuki kościelnej nagromadzone w świątyni pełnią swą rolę otoczo-
ne sferą obrzędu, przestrzenią sacrum. Fakt ten nie powinien ginąć z pola
widzenia przy podejmowaniu decyzji konserwatorskich, nawet gdy dotyczą
tylko zagadnień technicznych i materialnych składników dzieła. Należy bo-
wiem mieć na względzie fakt, że „Obrzęd wynosi materię do jej prawdziwej
godności i przeznaczenia i pozwala zrozumieć, że nie jest ona substancją
autonomiczną, lecz funkcją umysłu i nośnikiem pierwiastka duchowego”.
Kierując się tą opinią Paula Evdokimova5, wszystkie materialne składniki
dzieła, zarówno będące rezultatem twórczego działania artysty, jak i różnego
rodzaju późniejsze artefakty naniesione przez dzieje, należy poddawać wnikli-
wym badaniom, określającym nie tylko ich kontekst estetyczny i historyczny,
lecz także sakralny, który winien być uwzględniany przy ustalaniu założeń
i programu konserwacji. Nie może to jednak w żadnym stopniu powodować
odejścia od norm konserwatorskich, przyjmowanych za właściwe dla wszel-
kich innych dzieł sztuki. Normy te muszą być w każdym wypadku zachowa-
ne, gdyż tylko wtedy konserwator jest w stanie osiągnąć należyte wyniki swej
pracy i tylko wtedy można od niego ich wymagać.
Problematyka związana z sakralnym charakterem dzieła dotyczy przede
wszystkim zagadnień pozostających w ścisłym związku z prezentowaną przez
to dzieło, uformowaną artystycznie treścią (wizerunkiem, sceną), często jedy-
nym, zawsze najistotniejszym przedmiotem percepcji, w znacznym stopniu
motywującym przeżycie religijne widza. Wynik przeprowadzonej konserwacji
z reguły nie pozostaje bez wpływu na powyższą sytuację. Ważne jest więc,
by wpływ ten okazywał się pozytywny w relacji z widzem i zgodny z prze-
słaniem teologicznym treści dzieła. Poprawne ustalenie założeń konserwator-
skich przy tak pomyślanych działaniach bywa dla konserwatora trudne bez
konsultacji z osobą biegłą w sprawach wiary.
Prawosławie, Białystok-Warszawa 1992, s. 23.
4 Ojcowie Kościoła o znaczeniu obrazów w przekazie wiary, „Roczniki Humanistyczne”
47(1999), z. 4, s. 5.
5 Sztuka ikony,-Warszawa 1999, s. 31.
WOJCIECH KURPIK
nym3. Żadnych wątpliwości nie pozostawia też twierdzenie Ryszarda Knapiń-
skiego: „Chrześcijaństwo jest religią słowa i obrazu. Obydwa media odgry-
wały ważną rolę w procesie przekazywania treści Objawienia i Tradycji”.
W twierdzeniu powyższym autor zawarł konkluzje wielu przemyśleń Ojców
Kościoła, których poglądy wyznaczały poprzez wieki miejsce wizerunku
w życiu i wierze4.
Dzieła sztuki kościelnej nagromadzone w świątyni pełnią swą rolę otoczo-
ne sferą obrzędu, przestrzenią sacrum. Fakt ten nie powinien ginąć z pola
widzenia przy podejmowaniu decyzji konserwatorskich, nawet gdy dotyczą
tylko zagadnień technicznych i materialnych składników dzieła. Należy bo-
wiem mieć na względzie fakt, że „Obrzęd wynosi materię do jej prawdziwej
godności i przeznaczenia i pozwala zrozumieć, że nie jest ona substancją
autonomiczną, lecz funkcją umysłu i nośnikiem pierwiastka duchowego”.
Kierując się tą opinią Paula Evdokimova5, wszystkie materialne składniki
dzieła, zarówno będące rezultatem twórczego działania artysty, jak i różnego
rodzaju późniejsze artefakty naniesione przez dzieje, należy poddawać wnikli-
wym badaniom, określającym nie tylko ich kontekst estetyczny i historyczny,
lecz także sakralny, który winien być uwzględniany przy ustalaniu założeń
i programu konserwacji. Nie może to jednak w żadnym stopniu powodować
odejścia od norm konserwatorskich, przyjmowanych za właściwe dla wszel-
kich innych dzieł sztuki. Normy te muszą być w każdym wypadku zachowa-
ne, gdyż tylko wtedy konserwator jest w stanie osiągnąć należyte wyniki swej
pracy i tylko wtedy można od niego ich wymagać.
Problematyka związana z sakralnym charakterem dzieła dotyczy przede
wszystkim zagadnień pozostających w ścisłym związku z prezentowaną przez
to dzieło, uformowaną artystycznie treścią (wizerunkiem, sceną), często jedy-
nym, zawsze najistotniejszym przedmiotem percepcji, w znacznym stopniu
motywującym przeżycie religijne widza. Wynik przeprowadzonej konserwacji
z reguły nie pozostaje bez wpływu na powyższą sytuację. Ważne jest więc,
by wpływ ten okazywał się pozytywny w relacji z widzem i zgodny z prze-
słaniem teologicznym treści dzieła. Poprawne ustalenie założeń konserwator-
skich przy tak pomyślanych działaniach bywa dla konserwatora trudne bez
konsultacji z osobą biegłą w sprawach wiary.
Prawosławie, Białystok-Warszawa 1992, s. 23.
4 Ojcowie Kościoła o znaczeniu obrazów w przekazie wiary, „Roczniki Humanistyczne”
47(1999), z. 4, s. 5.
5 Sztuka ikony,-Warszawa 1999, s. 31.