DOI article:
Kurpik, Wojciech: Konserwator wobec dzieła o wybitnej randze kultowej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27412#0233
KONSERWATOR WOBEC DZIEŁA O WYBITNEJ RANDZE KULTOWEJ
231
wy obraz, datowany 1540 oraz sygnowany monogramem SB, zastąpił w san-
ktuarium świętogórskim wizerunek dawniejszy, który czczony był jeszcze
w 1511 r. Wynika to z informacji o sporządzeniu wówczas rejestru cudow-
nych zdarzeń przypisywanych tamtemu wizerunkowi. Nieznane są dalsze jego
losy; jest wielce prawdopodobne, że zaginął, gdy Gostyń, w okresie ruchów
protestanckich, stał się wielkopolskim centrum luteran i braci czeskich. Jego
utrata była najpewniej powodem ufundowania obecnego obrazu18, który od
1668 r., z chwilą zaopiekowania się sanktuarium na Sw. Górze przez fili-
pinów, stał się przedmiotem ich troski.
Poza walorem szczególnego sacrum obraz Maria Rosa Mystica jest rów-
nież cennym dokumentem ikonograficznym, gdyż dwie weduty, stanowiące
tło dla wyobrażenia Maryi, to - według Michała Walickiego - najstarsze
przykłady tego rodzaju malarstwa w Polsce19. Analizując elementy świątyni
ukazanej po lewej (od patrzącego) stronie obrazu, dokładnie ustalić można,
jak była zbudowana i jak wyglądało ówczesne sanktuarium na Sw. Górze.
Potwierdzenie, że na obrazie istotnie przedstawiona została ta właśnie świąty-
nia, znajdujemy w klasztornej kronice z 1718 r., gdzie na rysunku widać ją
również, z dodanymi już, późniejszymi przebudowaniami20.
Podwojone źródło cudownych sił - relikwii i wizerunku - miał pewnie
w mniemaniu Władysława Opolczyka przywieziony przez niego na Jasną
Górę obraz Matki Bożej, bowiem według legendy św. Łukasz namalował
go na blacie stołu, przy którym zasiadała Maryja. Legenda ta przez kilka
wieków była podstawą uznawania obrazu za relikwię21, chociaż wszystkie
zanotowane cuda zawsze przypisywano tylko wizerunkowi22. Podczas do-
konywanych co roku przeglądów konserwatorskich wszelkie zabiegi mają
charakter wyłącznie zachowawczy, gdyż każdy element dzieła, także dodany
przez dzieje, w tym oczywiście „blizny”, jest traktowany jako składnik hi-
storyczny. Obecny wygląd obrazu to rezultat konserwacji z 1926 r., podczas
której usunięto liczne nawarstwienia, odsłaniając wizerunek, jaki powstał
w rezultacie napraw po sacrilegium 1430 r. Wcześniejsze, XIV-wieczne, jest
tylko oblicze Maryi oraz niewielkie fragmenty złoceń zdobiących szaty.
Wewnętrzny kształt obramienia i pogrubione nimby zachowują pierwotną
formę ikony - Hodegetrii z XIII wieku. Relikty wyobrażającego ją niegdyś,
8 K. K u ź m a k, Maria Rosa Mystica, Gostyń 1988, s. 14, 25.
19 Malarstwo polskie, Warszawa 1961, s. 41, 338.
20 K u ź m a k, dz. cyt., il. po s. 36.
21 J. G o 1 o n k a ZP, Ołtarz Jasnogórskiej Bogurodzicy, Częstochowa 1996, s. 40.
22 Cuda i łaski, Częstochowa 1994.
231
wy obraz, datowany 1540 oraz sygnowany monogramem SB, zastąpił w san-
ktuarium świętogórskim wizerunek dawniejszy, który czczony był jeszcze
w 1511 r. Wynika to z informacji o sporządzeniu wówczas rejestru cudow-
nych zdarzeń przypisywanych tamtemu wizerunkowi. Nieznane są dalsze jego
losy; jest wielce prawdopodobne, że zaginął, gdy Gostyń, w okresie ruchów
protestanckich, stał się wielkopolskim centrum luteran i braci czeskich. Jego
utrata była najpewniej powodem ufundowania obecnego obrazu18, który od
1668 r., z chwilą zaopiekowania się sanktuarium na Sw. Górze przez fili-
pinów, stał się przedmiotem ich troski.
Poza walorem szczególnego sacrum obraz Maria Rosa Mystica jest rów-
nież cennym dokumentem ikonograficznym, gdyż dwie weduty, stanowiące
tło dla wyobrażenia Maryi, to - według Michała Walickiego - najstarsze
przykłady tego rodzaju malarstwa w Polsce19. Analizując elementy świątyni
ukazanej po lewej (od patrzącego) stronie obrazu, dokładnie ustalić można,
jak była zbudowana i jak wyglądało ówczesne sanktuarium na Sw. Górze.
Potwierdzenie, że na obrazie istotnie przedstawiona została ta właśnie świąty-
nia, znajdujemy w klasztornej kronice z 1718 r., gdzie na rysunku widać ją
również, z dodanymi już, późniejszymi przebudowaniami20.
Podwojone źródło cudownych sił - relikwii i wizerunku - miał pewnie
w mniemaniu Władysława Opolczyka przywieziony przez niego na Jasną
Górę obraz Matki Bożej, bowiem według legendy św. Łukasz namalował
go na blacie stołu, przy którym zasiadała Maryja. Legenda ta przez kilka
wieków była podstawą uznawania obrazu za relikwię21, chociaż wszystkie
zanotowane cuda zawsze przypisywano tylko wizerunkowi22. Podczas do-
konywanych co roku przeglądów konserwatorskich wszelkie zabiegi mają
charakter wyłącznie zachowawczy, gdyż każdy element dzieła, także dodany
przez dzieje, w tym oczywiście „blizny”, jest traktowany jako składnik hi-
storyczny. Obecny wygląd obrazu to rezultat konserwacji z 1926 r., podczas
której usunięto liczne nawarstwienia, odsłaniając wizerunek, jaki powstał
w rezultacie napraw po sacrilegium 1430 r. Wcześniejsze, XIV-wieczne, jest
tylko oblicze Maryi oraz niewielkie fragmenty złoceń zdobiących szaty.
Wewnętrzny kształt obramienia i pogrubione nimby zachowują pierwotną
formę ikony - Hodegetrii z XIII wieku. Relikty wyobrażającego ją niegdyś,
8 K. K u ź m a k, Maria Rosa Mystica, Gostyń 1988, s. 14, 25.
19 Malarstwo polskie, Warszawa 1961, s. 41, 338.
20 K u ź m a k, dz. cyt., il. po s. 36.
21 J. G o 1 o n k a ZP, Ołtarz Jasnogórskiej Bogurodzicy, Częstochowa 1996, s. 40.
22 Cuda i łaski, Częstochowa 1994.