DOI issue:
I. Z zagadnień sztuki XIX i XX wieku
DOI article:Starzyński, Juliusz: Pietà Delacroix i Marsz z̀ałobny Chopina
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13222#0019
PIETA DELACROIX I MARSZ ŻAŁOBNY CHOPINA
15
VI
Na koniec kilka uwag dotyczących technicznej strony obrazu. Warto zaznaczyć, że dzięki zasto-
sowaniu techniki woskowej Pieta — obok późniejszych fresków z kościoła Saint-Sulpice — należy do
najlepiej zachowanych dziel Delacroix. Obraz ten utrzymał po dziś dzień znaczną stosunkowo świeżość
i autentyczność swego wyglądu barwnego.
Należy pamiętać, że z początkiem lat czterdziestych XIX w., za rządów Ludwika Filipa, kiedy
rozpoczęto we Francji wielką kampanię zamówień państwowych na malarstwo ścienne, artyści byli na
ogół słabo do prac tych przygotowani pod względem wiedzy technicznej. Dołączał się brak zrozumienia
lub nawet zła wola ze strony architektów sprawujących kierownictwo lub nadzór. W tych warunkach
walka o powrót do techniki freskowej, najwłaściwszej dla malarstwa monumentalnego, małe miała
szanse powodzenia. Architekci, zwłaszcza w nowo wznoszonych budowlach, nie zamierzali bynajmniej
rezygnować z całkowitego wykańczania murów we własnym zakresie, z tynkowaniem i malowaniem
ścian włącznie13.
Rozpowszechniła się wtedy najfatalniejsza praktyka przygotowywania całych kompozycji dekora-
cyjnych, przeznaczonych do budowli, w pracowniach malarskich. Kompozycje te, malowane olejno
na płótnie, montowano na miejscu prymitywnymi dość sposobami. W ten sposób wykonywano więk-
szość malowideł Delacroix w Izbie Deputowanych i w Pałacu Luksemburskim; stąd nieustanne kłopoty
techniczne, przeszkadzające w pracy. Zdarzały się również katastrofy, których ofiarą padały nieraz gotowe
dzieła. Tak np. w nocy z 5 na 6 maja 1868 r. — tj. w 22 lata po ukończeniu — runął na podłogę z tak
ogromnym wysiłkiem malowany Plafon Homera.
Wiemy, co znaczą zabiegi konserwatorskie i restauratorskic, zwłaszcza w tamtej epoce. Mimo
niewątpliwej pieczołowitości, jaką usiłowano zachować wobec Plafonu Homera, dzieło to pozostało
w znacznej mierze okaleczałe. Dzięki zastosowaniu innej techniki Pieta malowana w tym samym czasie
przetrwała o wiele lepiej. Technika woskowa, wywodząca się jeszcze ze starożytności, pozwalała na
ściślejsze związanie malowidła ze ścianą i gwarantowała lepsze zachowanie świeżości koloru. To stano-
wiło jej bezsporną zaletę. Nie będąc jednak techniką monumentalną par excellence, nie dawała organi-
cznego związania z samą istotą muru, co mógł zapewnić jedynie fresk. Przy wszelkich zaletach techniki
woskowej wykonywane w ten sposób malowidła ścienne zachowywały charakter wielkich obrazów
sztalugowych.
VII
Pierwszą reakcją środowiska artystycznego, jak zwykle w stosunku do dzieł wybitnych, miała
okazać się napaść. W dniu 20 X 1844 r. w piśmie j akby dla ironii zwącym się „Journal des Artistes"
wydrukowano nie podpisaną notatkę, która zdumiewa brutalnością ataku oraz szczegółowością infor-
macji.
Warto się zastanowić, jakie konkretne zarzuty natury estetycznej wysunięto w 1844 r. przeciwko
tak wybitnemu dziełu. Pierwszym był zarzut natury ogólnej, którym szermowano już od wielu lat:
„Pragniemy ostrzec przed artystą, który ośmiela się podawać za przywódcę szkoły, uznawać za mistrza
i szerzyć wokół siebie zgubne doktryny pełne głębokiej pogardy dla prawdy, piękna, stylu i myśli [...]"'4.
Mniej ograny był drugi zarzut... braku oryginalności: „Pomysł Pieły nie jest w żadnym wypadku wła-
snością pana Delacroix [...]. Ukradł Michałowi Aniołowi jego przewodnią myśl — pomysł grupy w mar-
murze [...], Le Brunowi jego Magdalenę; Davidowi — kobietę z wonnościami; P. Delacroix wszystko,
co nie zostało wzięte od Michała Anioła, Le Bruna, Davida [,..]"15.
O ile ogólnikowość pierwszego oskarżenia czyniła je od razu bezskutecznym, o tyle zarzut eklek-
tyzmu wymagał zastanowienia. Niełatwo było bowiem od pierwszego rzutu oka odkryć, na czym
13 G. Planche, Peinture monumentale. M. M. Eugène Delacroix et Hippolyte Flandrin, „Revue des Deux Mondes", t. 15,
nouvelle série, Paris 1846, s. 148—149.
14 E. Moreau — Nc:laton, Delacroix raconté par lui-même, t. 2, Paris 1916, s. 34—35.
13 Tamże.
15
VI
Na koniec kilka uwag dotyczących technicznej strony obrazu. Warto zaznaczyć, że dzięki zasto-
sowaniu techniki woskowej Pieta — obok późniejszych fresków z kościoła Saint-Sulpice — należy do
najlepiej zachowanych dziel Delacroix. Obraz ten utrzymał po dziś dzień znaczną stosunkowo świeżość
i autentyczność swego wyglądu barwnego.
Należy pamiętać, że z początkiem lat czterdziestych XIX w., za rządów Ludwika Filipa, kiedy
rozpoczęto we Francji wielką kampanię zamówień państwowych na malarstwo ścienne, artyści byli na
ogół słabo do prac tych przygotowani pod względem wiedzy technicznej. Dołączał się brak zrozumienia
lub nawet zła wola ze strony architektów sprawujących kierownictwo lub nadzór. W tych warunkach
walka o powrót do techniki freskowej, najwłaściwszej dla malarstwa monumentalnego, małe miała
szanse powodzenia. Architekci, zwłaszcza w nowo wznoszonych budowlach, nie zamierzali bynajmniej
rezygnować z całkowitego wykańczania murów we własnym zakresie, z tynkowaniem i malowaniem
ścian włącznie13.
Rozpowszechniła się wtedy najfatalniejsza praktyka przygotowywania całych kompozycji dekora-
cyjnych, przeznaczonych do budowli, w pracowniach malarskich. Kompozycje te, malowane olejno
na płótnie, montowano na miejscu prymitywnymi dość sposobami. W ten sposób wykonywano więk-
szość malowideł Delacroix w Izbie Deputowanych i w Pałacu Luksemburskim; stąd nieustanne kłopoty
techniczne, przeszkadzające w pracy. Zdarzały się również katastrofy, których ofiarą padały nieraz gotowe
dzieła. Tak np. w nocy z 5 na 6 maja 1868 r. — tj. w 22 lata po ukończeniu — runął na podłogę z tak
ogromnym wysiłkiem malowany Plafon Homera.
Wiemy, co znaczą zabiegi konserwatorskie i restauratorskic, zwłaszcza w tamtej epoce. Mimo
niewątpliwej pieczołowitości, jaką usiłowano zachować wobec Plafonu Homera, dzieło to pozostało
w znacznej mierze okaleczałe. Dzięki zastosowaniu innej techniki Pieta malowana w tym samym czasie
przetrwała o wiele lepiej. Technika woskowa, wywodząca się jeszcze ze starożytności, pozwalała na
ściślejsze związanie malowidła ze ścianą i gwarantowała lepsze zachowanie świeżości koloru. To stano-
wiło jej bezsporną zaletę. Nie będąc jednak techniką monumentalną par excellence, nie dawała organi-
cznego związania z samą istotą muru, co mógł zapewnić jedynie fresk. Przy wszelkich zaletach techniki
woskowej wykonywane w ten sposób malowidła ścienne zachowywały charakter wielkich obrazów
sztalugowych.
VII
Pierwszą reakcją środowiska artystycznego, jak zwykle w stosunku do dzieł wybitnych, miała
okazać się napaść. W dniu 20 X 1844 r. w piśmie j akby dla ironii zwącym się „Journal des Artistes"
wydrukowano nie podpisaną notatkę, która zdumiewa brutalnością ataku oraz szczegółowością infor-
macji.
Warto się zastanowić, jakie konkretne zarzuty natury estetycznej wysunięto w 1844 r. przeciwko
tak wybitnemu dziełu. Pierwszym był zarzut natury ogólnej, którym szermowano już od wielu lat:
„Pragniemy ostrzec przed artystą, który ośmiela się podawać za przywódcę szkoły, uznawać za mistrza
i szerzyć wokół siebie zgubne doktryny pełne głębokiej pogardy dla prawdy, piękna, stylu i myśli [...]"'4.
Mniej ograny był drugi zarzut... braku oryginalności: „Pomysł Pieły nie jest w żadnym wypadku wła-
snością pana Delacroix [...]. Ukradł Michałowi Aniołowi jego przewodnią myśl — pomysł grupy w mar-
murze [...], Le Brunowi jego Magdalenę; Davidowi — kobietę z wonnościami; P. Delacroix wszystko,
co nie zostało wzięte od Michała Anioła, Le Bruna, Davida [,..]"15.
O ile ogólnikowość pierwszego oskarżenia czyniła je od razu bezskutecznym, o tyle zarzut eklek-
tyzmu wymagał zastanowienia. Niełatwo było bowiem od pierwszego rzutu oka odkryć, na czym
13 G. Planche, Peinture monumentale. M. M. Eugène Delacroix et Hippolyte Flandrin, „Revue des Deux Mondes", t. 15,
nouvelle série, Paris 1846, s. 148—149.
14 E. Moreau — Nc:laton, Delacroix raconté par lui-même, t. 2, Paris 1916, s. 34—35.
13 Tamże.