DOI Heft:
II. Z dziedziny stosunków artystycznych polsko-francuskich i polsko-włoskich
DOI Artikel:Szymanski, Stanisław: Źródła i początek działalności Marcina Teofilowicza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13222#0117
STANISŁAW SZYMAŃSKI
ŹRÓDŁA I POCZĄTEK DZIAŁALNOŚCI MARCINA TEOFLLOWICZA
[...] malarze [...]
Jeśli przyszłemu wieku zachować się chcecie
Malujcie [...]
Jan Kochanowski
W pracy niniejszej pragnę wyjaśnić mechanizm, który inspirował i kierował podróżą artystycez
ną Marcina Teofilowicza z Polski w północne rejony Włoch i pogranicze Tyrolu. Nie posiadamy prze-
kazów bezpośrednio dokumentujących zarówno fakty zmuszające malarza — ogólnie znanego w do-
tychczasowej różnojęzycznej literaturze pod różnic pisanym imieniem Marcina Teofila Polaka — do
emigracji z ojczystego kraju, jak i fakty wciągające go do nowego środowiska. Stąd wyjaśnienie me-
chanizmu tej migracji jest mocno utrudnione.
Trudność tę zwiększa jeszcze względnie słabe opracowanie okresu przełomu XVI/XVII stulecia,
jak i peryferyjny — w stosunku do głównych ośrodków artystycznych — charakter środowisk polskich
i niemiecko-włoskich (Trentino, Alto Adigc, Tyrol), które nadto posiadały w tym czasie dość mierną
kulturę artystyczną.
Praca składać się będzie z czterech nierównych rozmiarami części: pierwsza to przegląd stosunków
artystycznych w malarstwie na terenie Polski; druga — omówienie relacji polsko-włoskich, z uwzględ-
nieniem włoskich rejonów północnych i tyrolskiego traktu Brenneru; trzecia— charakterystyka po-
staci i twórczości malarza na tle jego środowisk; wreszcie ostatnia — uwypuklenie elementów utrzy-
mujących więź malarza z krajem ojczystym.
MALARSTWO W POLSCE XVI/XVII WIEKU
1. Nic bez zastrzeżeń można by przyjąć twierdzenie, że sztuka polska schyłkowych lat XVI
wieku biegła przez szereg dziesięcioleci dwoma równoległymi stylistycznymi nurtami. Połączyły się
one dopiero w stuleciu następnym.
Pierwszy, rozprzestrzeniony szeroko po kraju, ale nie pogłębiony artystycznie, przerzucał pomost
między schyłkową barokową formą gotyku a barokiem właściwym. Nosicielami tego nurtu byli rze-
mieślnicy miejscowi, zrzeszeni w cechach.
Drugi, ograniczony raczej do wąskiego kręgu mecenatu królewskiego i nielicznej magnaterii, prze-
szczepiony z Południa nie bez współudziału Węgier1, podsycany z czasem, potężniał skutkiem impor-
tów i imigracji; przejawiał się w mistrzowskich formach renesansu, szczególnie w architekturze i rzeź-
bie. Reprezentowali go przeważnie serwitorzy2.
1 S. Zahorska, O pierwszych śladach Odrodzenia w Polsce, [w:] Prace Koni. Hist. Szt., t. 2, 1922, z. 2, s. 101—122.
2 M. Sokołowski, Dic italienischc Kiinstler der Renaissance in Krakan, [w:] Repertorium fiir Kunstwisscnschafr, t. 8,
1885, s. 412 i nast. Do rzędu takich artystów należałoby zaliczyć np. Bartolomca Berccci, Hieronima Canayesi, Santi Guccic-
go Florentino, Jana Marię Padovano, zwanego il Mosca, oraz innych. Literatura polska na ich temat jest już obfita; dość
wspomnieć studia S. Komornickiego, K. Sinko-Popiclowcj, F. Kopery, W. Kieszkowskicgo, Z. Hornunga, S. Lorentza,
H. i S. Kozakiewiczów oraz innych.
15 - Rocznik Historii Sztuki IV
ŹRÓDŁA I POCZĄTEK DZIAŁALNOŚCI MARCINA TEOFLLOWICZA
[...] malarze [...]
Jeśli przyszłemu wieku zachować się chcecie
Malujcie [...]
Jan Kochanowski
W pracy niniejszej pragnę wyjaśnić mechanizm, który inspirował i kierował podróżą artystycez
ną Marcina Teofilowicza z Polski w północne rejony Włoch i pogranicze Tyrolu. Nie posiadamy prze-
kazów bezpośrednio dokumentujących zarówno fakty zmuszające malarza — ogólnie znanego w do-
tychczasowej różnojęzycznej literaturze pod różnic pisanym imieniem Marcina Teofila Polaka — do
emigracji z ojczystego kraju, jak i fakty wciągające go do nowego środowiska. Stąd wyjaśnienie me-
chanizmu tej migracji jest mocno utrudnione.
Trudność tę zwiększa jeszcze względnie słabe opracowanie okresu przełomu XVI/XVII stulecia,
jak i peryferyjny — w stosunku do głównych ośrodków artystycznych — charakter środowisk polskich
i niemiecko-włoskich (Trentino, Alto Adigc, Tyrol), które nadto posiadały w tym czasie dość mierną
kulturę artystyczną.
Praca składać się będzie z czterech nierównych rozmiarami części: pierwsza to przegląd stosunków
artystycznych w malarstwie na terenie Polski; druga — omówienie relacji polsko-włoskich, z uwzględ-
nieniem włoskich rejonów północnych i tyrolskiego traktu Brenneru; trzecia— charakterystyka po-
staci i twórczości malarza na tle jego środowisk; wreszcie ostatnia — uwypuklenie elementów utrzy-
mujących więź malarza z krajem ojczystym.
MALARSTWO W POLSCE XVI/XVII WIEKU
1. Nic bez zastrzeżeń można by przyjąć twierdzenie, że sztuka polska schyłkowych lat XVI
wieku biegła przez szereg dziesięcioleci dwoma równoległymi stylistycznymi nurtami. Połączyły się
one dopiero w stuleciu następnym.
Pierwszy, rozprzestrzeniony szeroko po kraju, ale nie pogłębiony artystycznie, przerzucał pomost
między schyłkową barokową formą gotyku a barokiem właściwym. Nosicielami tego nurtu byli rze-
mieślnicy miejscowi, zrzeszeni w cechach.
Drugi, ograniczony raczej do wąskiego kręgu mecenatu królewskiego i nielicznej magnaterii, prze-
szczepiony z Południa nie bez współudziału Węgier1, podsycany z czasem, potężniał skutkiem impor-
tów i imigracji; przejawiał się w mistrzowskich formach renesansu, szczególnie w architekturze i rzeź-
bie. Reprezentowali go przeważnie serwitorzy2.
1 S. Zahorska, O pierwszych śladach Odrodzenia w Polsce, [w:] Prace Koni. Hist. Szt., t. 2, 1922, z. 2, s. 101—122.
2 M. Sokołowski, Dic italienischc Kiinstler der Renaissance in Krakan, [w:] Repertorium fiir Kunstwisscnschafr, t. 8,
1885, s. 412 i nast. Do rzędu takich artystów należałoby zaliczyć np. Bartolomca Berccci, Hieronima Canayesi, Santi Guccic-
go Florentino, Jana Marię Padovano, zwanego il Mosca, oraz innych. Literatura polska na ich temat jest już obfita; dość
wspomnieć studia S. Komornickiego, K. Sinko-Popiclowcj, F. Kopery, W. Kieszkowskicgo, Z. Hornunga, S. Lorentza,
H. i S. Kozakiewiczów oraz innych.
15 - Rocznik Historii Sztuki IV