Rocznik Historii Sztuki (4.1964)

U PODSTAW TEORII KUBIZMU

75

Lorsque la révélation résulte de la vue d'une disposition de choses, alors l'oeuvre qui est résulte dans notre pensée
est liée d'un étroit avec la disposition qui a provoqué sa naissance; elle lui ressemble aussi, mais d'une façon étrange
comme la ressemblance qu'il y a entre deux frères, ou plutôt entre l'image d'une personne que nous voyons en rêve
et la figure de cette personne dans la réalité; c'est, et en même temps ce n'est pas la même personne. Il y a comme une
légère transfiguration dans les traits. Je crois que comme la vue en rêve d'une personne est à certains points de vue
une preuve de sa réalité métaphysique,
la révélation d'une oeuvre d'art, est aux
mêmes points de vue la preuve de la
réalité méthaphysique de certains ha-
sards qui nous arrivent parfois, de la
façon, de la disposition avec laquelle
quelque chose se présente à notre
vue et provoque en nous l'imagination
d'une oeuvre d'art; imagination qui
éveille dans notre âme la surprise quel-
quefois, la méditation surtout, la joie
de créer toujours192.

W 1914 r. Chirico wprowadza
obok powtarzających się w różnych
wersjach wyludnionych pejzaży miej-
skich nowy, skomplikowany iko-
nograficznie wątek postaci-rzeźb-
manekinów. Być może, że jeden
z pierwszych tego typu obrazów —
Filozof i poeta (1914) — w którym
siedząca tyłem postać rzeźbiarsko
potraktowanego manekina sąsiaduje
z gipsowym popiersiem podobnym
do bezokiego popiersia-portretu
Apollinaire'a, jest reminiscencją dys-
kusji toczonych z nim w pracowni.
Do tych przedziwnie tytułowanych,
tajemniczych pejzaży i wnętrz „opa-
nowanych" przez martwe natury
i manekiny nawiązywały zdania
Apollinaire'a w 22 numerze ,,Soirées
de Paris": ,,L'étrangcté des énigmes
plastiques que nous propose M. de

Chirico échappe encore au plus grand l8. Giorgio dc Chirico, Poeta i filozof, rys., 1913

nombre. C'est au moyen le plus

moderne, la surprise, que ce peintre a recours le caractère fatal des choses modernes"193. Niewątpliwie
Apollinaire należał do tych nielicznych jeszcze osób, które rozumiały intencje Chirica. Ponadto prze-
żywał sam problem owej niespodzianki, zaskoczenia. Niekiedy zdawał się przeżywać go jakby pod bez-
pośrednią inspiracją malarza. W lutowym numerze ,,Soirées" (1914), poprzedzającym omówienie twór-
czości Chirica, Apollinaire opublikował poemat Le Musicien de Saint-Merry, o którym mówić można,
że podejmuje, zarówno w nastroju, jak i konkretnych motywach ikonograficznych, wątki poetyki
Chirica. Le Musicien de Saint-Merry jest sugestywnie tajemniczą relacją z romantycznej wędrówki po
starej dzielnicy Paryża, Marais, której dawna, pomieszana z dziewiętnastowieczną architektura i opusto-
szałe ulice i podwórza odkrywają niespodziewane widoki „na podobne do wież kominy" i nieokreślo-





â:





f •

À ■ / -7 ■
/h f



V * * /

W

//•Г/

'iv







P^^A f.....'L -







i ' * V

v ■ ■ ^*s* 7" ■.



f /

л /
v

; \ Л
\

■ ■ * • \

.„ <_________у

' 'l 1 (

! ! 1-7 \
6/ ' , ' *

4

1



192 G. Chirico, Medytacje malarza, czym mogłoby być malarstwo przyszłości, 1912—1913 (na marginesie nadsyłanych
na Salon Jesienny 1913 L'Enigme dc Г heure, Melancholie du départ, L'Enigme de l'arrivée et de l'après-midi), cyt. z rkpsu ze zbiorów
Jean Paulha ia w Paryżu. Przekład angielski wg Th r ail S o b y, Giorgio de Chirico, Muséum of Modem Art, New York
b.d. Podobny tekst (ze zbiorów P. Eluarda) publikowany byl w „La Révolution Surréaliste", 1925, nr 46.

193 Le 30 Salon des Indépendants, „Soirćes dc Paris", 1914, nr 22.