DOI issue:
II. Z dziedziny stosunków artystycznych polsko-francuskich i polsko-włoskich
DOI article:Szymanski, Stanisław: Źródła i początek działalności Marcina Teofilowicza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13222#0169
ŹRÓDŁA I POCZĄTEK DZIAŁALNOŚCI MARCINA TEOFILOWICZA
165
Swój dobytek zapisał Marcin w testamencie
na różne cele dobroczynne; uzyskane procenty
przeznaczył między innymi na podarki dla dzie-
ci pilnie uczących się religii oraz ich nauczy-
ciela. Umarł w pałacu biskupa w Bressanonc
25 stycznia 1639 r. Pochowano go na cmenta-
rzu przy kościele kolegiackim. Śladów miejsca
wiecznego spoczynku i nagrobka nie udało się
odnaleźć.
3. Co reprezentował Marcin Teofilowicz
swoją twórczością?
Charakteryzując najogólniej treść jego dziel
można by je określić jako wyłącznie religijne.
Z uwagi na sytuację historyczną oraz zamówie-
nia mecenasów treść ta była w owych czasach
jak najbardziej aktualna. Do zadań ówczesnego
Kościoła należała przecież walka z reformacją,
a malarz większość swojego twórczego życia
pozostawał na usługach mecenatu kościelnego.
Naczelnym zadaniem kontrreformacji było
utwierdzanie dogmatów, zwłaszcza /iliaque.
Zgodnie więc z duchem czasu przeważała
w tematyce plastycznej gloryfikacja Madonny.
Postać tę malował nasz artysta w różnych sy-
tuacjach: w momencie narodzin, zwiastowania,
nawiedzenia, zaślubin, adoracji, w pokłonie pa-
stuszków i mędrców, towarzyszącą protekcyjnie
żyjącym i świętym, a przede wszystkim w dość
licznych wniebowzięciach i koronacjach106.
We wszystkich obrazach przedstawiał ją wy-
sublimowaną, idealizowaną, pełną weneckiego
wdzięku i słodyczy. Wprawdzie nie widać tu
jeszcze pełnej barokowej ekstazy, ale wyrazisty
jest potencjał psychologiczny baroku, przeja-
wiający się w kontrreformacyjnej emocji, która
umie przekazać widzowi miłość i szacunek za-
równo do głównej postaci, jak i związanego 53. Marcin Teofilowicz, Wniebowzięcie NPMarii
z nią tematu.
Treść — zwłaszcza w obrazach ołtarzowych, najczęściej realizowanych przez malarza i mogących
uchodzić za najbardziej typowe jego prace — wyraża Teofilowicz w oparciu o starą tradycję. Wywo-
dzi się ona z późnośredniowiecznej kompozycji Madonny w asyście, ale XVI stulecie przekształciło ją
mocno w warsztatach Rafaela, Correggia, Vasaricgo, Baroccia, Bedoli, Carraccia, Giulia Romano,
Andréa dcl Sarto, Sebastiana dcl Piombo, Tycjana i innych. Rozwój kompozycji poprzez Santa conver-
sazione doprowadził do rozbicia obrazu najczęściej na dwie partie: górną i dolną, częstokroć nie zwią-
zane z sobą niemal zupełnie.
W wielu obrazach kondygnacji górnej, idealistycznej, niebiańskiej, przeciwstawia artysta dolną,
pełną realizmu i ziemskości. To zestawienie dwóch światów uzasadnione było nic tylko dualistyczną
filozofią epoki oraz światopoglądem mecenasa czy malarza, ale również potrzebą barokowej kompo-
zycji, lubującej się w zestawianiu kontrastów tematyki i różnicujących się środków wyrazu.
,П6 E. Mali-, L'art religieux après le Concile de Trente, Paris 1932; W. Wcisbach, Der Barock ais Kunst der Gegett-
refortnation, Бс-rlin 1921.
165
Swój dobytek zapisał Marcin w testamencie
na różne cele dobroczynne; uzyskane procenty
przeznaczył między innymi na podarki dla dzie-
ci pilnie uczących się religii oraz ich nauczy-
ciela. Umarł w pałacu biskupa w Bressanonc
25 stycznia 1639 r. Pochowano go na cmenta-
rzu przy kościele kolegiackim. Śladów miejsca
wiecznego spoczynku i nagrobka nie udało się
odnaleźć.
3. Co reprezentował Marcin Teofilowicz
swoją twórczością?
Charakteryzując najogólniej treść jego dziel
można by je określić jako wyłącznie religijne.
Z uwagi na sytuację historyczną oraz zamówie-
nia mecenasów treść ta była w owych czasach
jak najbardziej aktualna. Do zadań ówczesnego
Kościoła należała przecież walka z reformacją,
a malarz większość swojego twórczego życia
pozostawał na usługach mecenatu kościelnego.
Naczelnym zadaniem kontrreformacji było
utwierdzanie dogmatów, zwłaszcza /iliaque.
Zgodnie więc z duchem czasu przeważała
w tematyce plastycznej gloryfikacja Madonny.
Postać tę malował nasz artysta w różnych sy-
tuacjach: w momencie narodzin, zwiastowania,
nawiedzenia, zaślubin, adoracji, w pokłonie pa-
stuszków i mędrców, towarzyszącą protekcyjnie
żyjącym i świętym, a przede wszystkim w dość
licznych wniebowzięciach i koronacjach106.
We wszystkich obrazach przedstawiał ją wy-
sublimowaną, idealizowaną, pełną weneckiego
wdzięku i słodyczy. Wprawdzie nie widać tu
jeszcze pełnej barokowej ekstazy, ale wyrazisty
jest potencjał psychologiczny baroku, przeja-
wiający się w kontrreformacyjnej emocji, która
umie przekazać widzowi miłość i szacunek za-
równo do głównej postaci, jak i związanego 53. Marcin Teofilowicz, Wniebowzięcie NPMarii
z nią tematu.
Treść — zwłaszcza w obrazach ołtarzowych, najczęściej realizowanych przez malarza i mogących
uchodzić za najbardziej typowe jego prace — wyraża Teofilowicz w oparciu o starą tradycję. Wywo-
dzi się ona z późnośredniowiecznej kompozycji Madonny w asyście, ale XVI stulecie przekształciło ją
mocno w warsztatach Rafaela, Correggia, Vasaricgo, Baroccia, Bedoli, Carraccia, Giulia Romano,
Andréa dcl Sarto, Sebastiana dcl Piombo, Tycjana i innych. Rozwój kompozycji poprzez Santa conver-
sazione doprowadził do rozbicia obrazu najczęściej na dwie partie: górną i dolną, częstokroć nie zwią-
zane z sobą niemal zupełnie.
W wielu obrazach kondygnacji górnej, idealistycznej, niebiańskiej, przeciwstawia artysta dolną,
pełną realizmu i ziemskości. To zestawienie dwóch światów uzasadnione było nic tylko dualistyczną
filozofią epoki oraz światopoglądem mecenasa czy malarza, ale również potrzebą barokowej kompo-
zycji, lubującej się w zestawianiu kontrastów tematyki i różnicujących się środków wyrazu.
,П6 E. Mali-, L'art religieux après le Concile de Trente, Paris 1932; W. Wcisbach, Der Barock ais Kunst der Gegett-
refortnation, Бс-rlin 1921.