DOI issue:
II. Z dziedziny stosunków artystycznych polsko-francuskich i polsko-włoskich
DOI article:Karpowicz, Mariusz: Rodowód artystyczny Michelangelo Palloniego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13222#0198
194
MARIUSZ KARPOWICZ
17. M. A. Palloni, Sw. Grzegorz Wielki, fresk. Pożajście, kościół Pokamcdulski
Nie zwrócono, jak się zdaje, dotychczas uwagi na fakt, że wymienione malarstwo monumental-
ne Rzymu drugiej połowy wieku reprezentuje trzy odmienne tendencje pojmowania roli tej gałęzi sztu-
ki, trzy odmienne dyspozycje:
Iluzjonizmu podporządkowanego architekturze. Jest to grupa najliczniejsza. Należą
do niej zarówno kortoniści (Coli, obaj Gherardi, Ferri), jak również główni przedstawiciele przełomu
z lat 1660—1670: Mattia Preti, Francesco Cozza, Luca Giordano, wreszcie kwadraturyści : Pozzo, Haff-
ner z Canutim i inni. W wypadku kwadraturystów z Pozzem na czele sprawa zaliczenia do grupy „ilu-
zjonizmu podporządkowanego" jest prosta. Padre Pozzo swą fikcyjną, malowaną architekturą prze-
dłuża mury rzeczywistej wzwyż i w głąb, dostosowując tę malowaną do struktury rzeczywistej. Na-
tomiast w malowidłach pozbawionych kwadratury kryterium zaliczenia lub nie stanowi typ zastoso-
wanej perspektywy oraz zasady kompozycji obrazu. Jeśli mamy do czynienia z silną dal sotto in su, mamy
wrażenie, że sklepienie zostało przebite i otworzyło nam widok od dołu na jakieś przedstawienia, które
nam chciał malarz przekazać. Została zatem celowo powiększona przestrzeń zamknięta architekturą.
Przykładami podporządkowania architekturze dzięki perspektywie będą np. alegoryczne freski Ferriego
w Villa Falconieri we Frascati28, Bitwa pod Lepanto Colego F. Gherardiego w głównej galerii Palazzo
Colonna29 czy malowidła A. Gherardiego w S. Maria di Trivio30. Dobrymi przykładami podporząd-
kowania architekturze dzięki zasadom kompozycji są np. Apoteoza domu Pamphili (1667—1673), którą
Cozza wykonał na sklepieniu biblioteki tejże rodziny w pałacu przy Piazza Navona31, czy też sklepic-
28 Voss, op. cit.
29 A. M. Cerato, Giovanni Colie Filippo Gherardi, „Commentari", X, 1959, s. 162.
30 Te postacie będziemy jeszcze omawiać później.
31 L. Montalto, Francesco Cozza nella libreria Pamphili a Piazza Navona, „Commentari", VII, 1956, s. 41, jest to ar-
tykuł materiałowy. Pełna bibliografia artysty podana na s. 43; L. Martari, Aggiunte all'opcra dcl Cozza, „Paragone", VII,
1956, nr 73, s. 17—21.
MARIUSZ KARPOWICZ
17. M. A. Palloni, Sw. Grzegorz Wielki, fresk. Pożajście, kościół Pokamcdulski
Nie zwrócono, jak się zdaje, dotychczas uwagi na fakt, że wymienione malarstwo monumental-
ne Rzymu drugiej połowy wieku reprezentuje trzy odmienne tendencje pojmowania roli tej gałęzi sztu-
ki, trzy odmienne dyspozycje:
Iluzjonizmu podporządkowanego architekturze. Jest to grupa najliczniejsza. Należą
do niej zarówno kortoniści (Coli, obaj Gherardi, Ferri), jak również główni przedstawiciele przełomu
z lat 1660—1670: Mattia Preti, Francesco Cozza, Luca Giordano, wreszcie kwadraturyści : Pozzo, Haff-
ner z Canutim i inni. W wypadku kwadraturystów z Pozzem na czele sprawa zaliczenia do grupy „ilu-
zjonizmu podporządkowanego" jest prosta. Padre Pozzo swą fikcyjną, malowaną architekturą prze-
dłuża mury rzeczywistej wzwyż i w głąb, dostosowując tę malowaną do struktury rzeczywistej. Na-
tomiast w malowidłach pozbawionych kwadratury kryterium zaliczenia lub nie stanowi typ zastoso-
wanej perspektywy oraz zasady kompozycji obrazu. Jeśli mamy do czynienia z silną dal sotto in su, mamy
wrażenie, że sklepienie zostało przebite i otworzyło nam widok od dołu na jakieś przedstawienia, które
nam chciał malarz przekazać. Została zatem celowo powiększona przestrzeń zamknięta architekturą.
Przykładami podporządkowania architekturze dzięki perspektywie będą np. alegoryczne freski Ferriego
w Villa Falconieri we Frascati28, Bitwa pod Lepanto Colego F. Gherardiego w głównej galerii Palazzo
Colonna29 czy malowidła A. Gherardiego w S. Maria di Trivio30. Dobrymi przykładami podporząd-
kowania architekturze dzięki zasadom kompozycji są np. Apoteoza domu Pamphili (1667—1673), którą
Cozza wykonał na sklepieniu biblioteki tejże rodziny w pałacu przy Piazza Navona31, czy też sklepic-
28 Voss, op. cit.
29 A. M. Cerato, Giovanni Colie Filippo Gherardi, „Commentari", X, 1959, s. 162.
30 Te postacie będziemy jeszcze omawiać później.
31 L. Montalto, Francesco Cozza nella libreria Pamphili a Piazza Navona, „Commentari", VII, 1956, s. 41, jest to ar-
tykuł materiałowy. Pełna bibliografia artysty podana na s. 43; L. Martari, Aggiunte all'opcra dcl Cozza, „Paragone", VII,
1956, nr 73, s. 17—21.