DOI Heft:
II. Z dziedziny stosunków artystycznych polsko-francuskich i polsko-włoskich
DOI Artikel:Karpowicz, Mariusz: Rodowód artystyczny Michelangelo Palloniego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13222#0210
206
MARIUSZ KARPOWICZ
Wreszcie Apoteoza św. Karola Boromeusza, którą pędzel Lanfranca pozostawił na sklepieniu S'. Carlo
al Corso, swą sylwetą z rozłożonymi ramionami bardzo przypomina główne malowidło Pomisjonar-.
skiej kaplicy w Łowiczu. Sw. Karol komunikujący zarażonych na czaszy tegoż kościoła również mocno
się zbliża do kompozycji łowickiej na ten sam temat. Choć właściwie ten schemat Komunii jest już między-
narodowy w końcu XVII w. Sam Cortona swą Procesją Św. Karola w głównym ołatrzu tegoż kościoła
nawiązuje właśnie do schematu Komunii i również bliski jest Łowicza. Na Cortonie oparł swój obraz
na ten temat Mignard i, rzecz dziwna, ten ostatni obraz jest w ogóle najbliższą Łowicza kompozycją,
jaką znam61.
29. M. A. Pallom, Pokłon Trzech Króli, fresk. Pożajście, kościół
Pokamedulski
5. Problem iluzjonizmu
Z pobytu w Rzymie wyniósł Pałloni jeszcze jedną korzyść: udoskonalenie iluzjonizmu malar-
skiego.
Istnieją, jak wiadomo, dwa gatunki iluzjonizmu: kwadratura, budująca przy pomocy malowanej
architektury fikcyjne przestrzenie, i drugi, który iluzję rzeczywistości wywołuje poprzez zastosowanie
skrótów perspektywicznych, szczególnie ciał ludzkich oglądanych od dołu. Pierwszym zasadniczym
kluczem jest znajomość optyki, stereometrii i perspektywy matematycznej, dlatego też twórcami reguł
kwadratury byli matematycy i architekci. Drugi, polegający na znajomości anatomii i opanowania trud-
nej sztuki skrótów ciała, stworzyli malarze. Oba wywodzą się z Camera degli Sposi Mantegnii (1476),
skąd nurt architektoniczny podjęli kwadraturyści. Najwięksi kwadraturyści, którzy zostawili swe dzieła
w Rzymie, to: Giovanni Alberti (1558—1601), jego najsłynniejszą pracą jest dekoracja Sala Clemcntina
(1595) na Watykanie; Agostino Tassi (ur. około 1581), współpracownik Lanfranca, Guercina i innych
(Palazzo Rospigliosi, Palazzo Quirinale, Sala dei Svizzeri), Girolamo Curti, zwany Dentone (około
1576—1632), Mettelli i Colonna (Palazzo Spada), i inni62.
Najwybitniejszą indywidualnością, która zadecydowała o charakterze drugiego, malarskiego ga-
tunku iluzjonizmu, był Correggio. Jego kopuły w Parmie, szczególnie katedralna, były podręcznikiem
macje na ten temat m. in. Voss, op. cit., s. 595 п.; A. Mezzetti, Contribuiti a Carlo Maratti, „Rivista dell Instituto Nazionale
d'Archeologia e Storia dell'Arte", IV, 1955, s. 343. Jedna z nieco wcześniejszych prac Maratty (1650), „Pokłon pasterzy"
z kościoła S. Giuseppe de Falegnami w Rzymie [tamże, s. 258), ukazuje identyczną w rysunku postać pasterza, ale od-
wróconą w stosunku do takiejże w Kwirynale i w Węgrowie.
61 F. da Bologna, Une Oeuvre de jeunesse de Pierre Mignard et le problème de sa formation, „La Revue des Arts", VIII,
1958, s. 107—111.
62 Sprawy te omawia dokładnie Posse, op. cit., s. 129—139, oraz F. Wiirtemberger, Die manieristische Deckcnma-
lerei in Mittelitalien, „Romisches Jahrb. f. Kunstgeschichtc", IV, 1940; tej ostatniej pracy niestety nie udało mi się znaleźć
w Polsce.
MARIUSZ KARPOWICZ
Wreszcie Apoteoza św. Karola Boromeusza, którą pędzel Lanfranca pozostawił na sklepieniu S'. Carlo
al Corso, swą sylwetą z rozłożonymi ramionami bardzo przypomina główne malowidło Pomisjonar-.
skiej kaplicy w Łowiczu. Sw. Karol komunikujący zarażonych na czaszy tegoż kościoła również mocno
się zbliża do kompozycji łowickiej na ten sam temat. Choć właściwie ten schemat Komunii jest już między-
narodowy w końcu XVII w. Sam Cortona swą Procesją Św. Karola w głównym ołatrzu tegoż kościoła
nawiązuje właśnie do schematu Komunii i również bliski jest Łowicza. Na Cortonie oparł swój obraz
na ten temat Mignard i, rzecz dziwna, ten ostatni obraz jest w ogóle najbliższą Łowicza kompozycją,
jaką znam61.
29. M. A. Pallom, Pokłon Trzech Króli, fresk. Pożajście, kościół
Pokamedulski
5. Problem iluzjonizmu
Z pobytu w Rzymie wyniósł Pałloni jeszcze jedną korzyść: udoskonalenie iluzjonizmu malar-
skiego.
Istnieją, jak wiadomo, dwa gatunki iluzjonizmu: kwadratura, budująca przy pomocy malowanej
architektury fikcyjne przestrzenie, i drugi, który iluzję rzeczywistości wywołuje poprzez zastosowanie
skrótów perspektywicznych, szczególnie ciał ludzkich oglądanych od dołu. Pierwszym zasadniczym
kluczem jest znajomość optyki, stereometrii i perspektywy matematycznej, dlatego też twórcami reguł
kwadratury byli matematycy i architekci. Drugi, polegający na znajomości anatomii i opanowania trud-
nej sztuki skrótów ciała, stworzyli malarze. Oba wywodzą się z Camera degli Sposi Mantegnii (1476),
skąd nurt architektoniczny podjęli kwadraturyści. Najwięksi kwadraturyści, którzy zostawili swe dzieła
w Rzymie, to: Giovanni Alberti (1558—1601), jego najsłynniejszą pracą jest dekoracja Sala Clemcntina
(1595) na Watykanie; Agostino Tassi (ur. około 1581), współpracownik Lanfranca, Guercina i innych
(Palazzo Rospigliosi, Palazzo Quirinale, Sala dei Svizzeri), Girolamo Curti, zwany Dentone (około
1576—1632), Mettelli i Colonna (Palazzo Spada), i inni62.
Najwybitniejszą indywidualnością, która zadecydowała o charakterze drugiego, malarskiego ga-
tunku iluzjonizmu, był Correggio. Jego kopuły w Parmie, szczególnie katedralna, były podręcznikiem
macje na ten temat m. in. Voss, op. cit., s. 595 п.; A. Mezzetti, Contribuiti a Carlo Maratti, „Rivista dell Instituto Nazionale
d'Archeologia e Storia dell'Arte", IV, 1955, s. 343. Jedna z nieco wcześniejszych prac Maratty (1650), „Pokłon pasterzy"
z kościoła S. Giuseppe de Falegnami w Rzymie [tamże, s. 258), ukazuje identyczną w rysunku postać pasterza, ale od-
wróconą w stosunku do takiejże w Kwirynale i w Węgrowie.
61 F. da Bologna, Une Oeuvre de jeunesse de Pierre Mignard et le problème de sa formation, „La Revue des Arts", VIII,
1958, s. 107—111.
62 Sprawy te omawia dokładnie Posse, op. cit., s. 129—139, oraz F. Wiirtemberger, Die manieristische Deckcnma-
lerei in Mittelitalien, „Romisches Jahrb. f. Kunstgeschichtc", IV, 1940; tej ostatniej pracy niestety nie udało mi się znaleźć
w Polsce.