DOI Heft:
I. Z zagadnień sztuki dawnej
DOI Artikel:Skubiszewski, Piotr: Romańskie cyboria w kształcie czary z nakrywą: Problem genezy
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13221#0047
ROMAŃSKIE CYBORIA W KSZTAŁCIE CZARY
41
32. Dekoracja wc wnętrzu nakrywy czary zw. Vaso Vcscovali
motyw twórca cyborium z Saint-Maurice d'Agaunc (ryc. 30). Być może jednak, że już wczcsnoislamskie
warsztaty posługiwały się tym motywem we wnętrzu czaszy, skoro inne układy splecionych wstęg
w tym miejscu znane są z zabytków z w. X—XI125.
W grupie czar perskich, zbadanych ostatnio przez R. Ettinghausena, pas napisu na brzegu czaszy
lub na wardze stanowił jedną z najbardziej istotnych cech dekoracji126. Sprowadzoną do czystego orna-
mentu imitację napisu kufickiego w tym samym miejscu przynosi cyborium mistrza Alpais i pokrewne
mu z British Muséum127.
Wystąpienie znamion prototypów orientalnych w badanym zespole cyboriów nie mogło być
dziełem jednorazowego impulsu. Określają one bowiem najistotniejsze i stałe cechy kształtu, proporcji
i dekoracji. Ich pojawienie się zanotowaliśmy w dziełach warsztatów tak odległych od siebie czasowo
i terytorialnie czy stylowo i technicznie, że nie możemy ich tłumaczyć wzajemnym oddziaływaniem.
Ponieważ odnajdujemy je współcześnie w innych, podobnych kształtem czarach romańskich, stwierdzić
trzeba, że było to zjawisko występujące w obrębie całego typu, a nie tylko w niewielkim, wyłącznie
funkcjonalnie dającym się wyodrębnić zespole naczyń. Dodajmy zaraz, że cyborium w kształcie czary
z nakrywą było rodzajem nowym, nie wszędzie stosowanym i dalekim jeszcze od wyłączności; łatwiej
125 Tamże, il. X.
126 Tamże, il. H, 3, 5, 6, 8, 13.
127 Wpływy orientalne w zdobnictwie emalii romańskich omawia W. L. Hildburgh, Mediaeval Spanish Enamels,
London 1936, s. 42 nn.; o literach pscudokufickich na cyboriach por. Gautier, op. cit., s. 48. Ostatnio zagadnienie wpbywu
orientalnych przedmiotów na kształt romańskiego rzemiosła artystycznego omawiał na przykładzie naczyń do wody E. Meyer,
Romanische Bronzen und ihre islamischen Vorbilder, [w:] Aus der Welt der islamischen Kunst, Festschrift fiir Ernst Kiihnel zum
75. Geburtstag am 26.10.1957, Berlin [1959], s. 317—322.
41
32. Dekoracja wc wnętrzu nakrywy czary zw. Vaso Vcscovali
motyw twórca cyborium z Saint-Maurice d'Agaunc (ryc. 30). Być może jednak, że już wczcsnoislamskie
warsztaty posługiwały się tym motywem we wnętrzu czaszy, skoro inne układy splecionych wstęg
w tym miejscu znane są z zabytków z w. X—XI125.
W grupie czar perskich, zbadanych ostatnio przez R. Ettinghausena, pas napisu na brzegu czaszy
lub na wardze stanowił jedną z najbardziej istotnych cech dekoracji126. Sprowadzoną do czystego orna-
mentu imitację napisu kufickiego w tym samym miejscu przynosi cyborium mistrza Alpais i pokrewne
mu z British Muséum127.
Wystąpienie znamion prototypów orientalnych w badanym zespole cyboriów nie mogło być
dziełem jednorazowego impulsu. Określają one bowiem najistotniejsze i stałe cechy kształtu, proporcji
i dekoracji. Ich pojawienie się zanotowaliśmy w dziełach warsztatów tak odległych od siebie czasowo
i terytorialnie czy stylowo i technicznie, że nie możemy ich tłumaczyć wzajemnym oddziaływaniem.
Ponieważ odnajdujemy je współcześnie w innych, podobnych kształtem czarach romańskich, stwierdzić
trzeba, że było to zjawisko występujące w obrębie całego typu, a nie tylko w niewielkim, wyłącznie
funkcjonalnie dającym się wyodrębnić zespole naczyń. Dodajmy zaraz, że cyborium w kształcie czary
z nakrywą było rodzajem nowym, nie wszędzie stosowanym i dalekim jeszcze od wyłączności; łatwiej
125 Tamże, il. X.
126 Tamże, il. H, 3, 5, 6, 8, 13.
127 Wpływy orientalne w zdobnictwie emalii romańskich omawia W. L. Hildburgh, Mediaeval Spanish Enamels,
London 1936, s. 42 nn.; o literach pscudokufickich na cyboriach por. Gautier, op. cit., s. 48. Ostatnio zagadnienie wpbywu
orientalnych przedmiotów na kształt romańskiego rzemiosła artystycznego omawiał na przykładzie naczyń do wody E. Meyer,
Romanische Bronzen und ihre islamischen Vorbilder, [w:] Aus der Welt der islamischen Kunst, Festschrift fiir Ernst Kiihnel zum
75. Geburtstag am 26.10.1957, Berlin [1959], s. 317—322.