DOI Heft:
I. Z zagadnień sztuki dawnej
DOI Artikel:Świechowski, Zygmunt: Znaczenie Włoch dla polskiej architektury i rzeżby romańskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13221#0063
ZNACZENIE WŁOCH DLA POLSKIEJ ARCHITEKTURY I RZEŹBY
57
manym pochodzeniu kamienia-
rza, który wykonał portal, z te-
rytorium pomiędzy Mozą i Skal-
dą54. Zarówno bowiem portal
Notre-Dame w Dinant, jak por-
tal katedry w Tournai są dzieła-
mi mistrzów italianizujących.
Jeszcze jedno założenie por-
talowe z początku XIII w. łączy
się z kręgiem architektonicznej
rzeźby Włoch. Aczkolwiek za-
bytek ten nie leży w obecnych
granicach państwowych, jego
uwzględnienie zdaje się być uza-
sadnione okolicznościami histo-
rycznymi, w jakich powstał.
Chodzi o wystrój rzeźbiarski cer- 10. Strońsk, kościół parafialny, tympanon
kwi Św. Pantalemona w Haliczu,
wzniesionej w okresie polsko-
węgierskiej ekspansji. Obecność zachodnich pierwiastków obok wschodnich słusznie podnosiły wszystkie
dotychczasowe opracowania, podkreślające rozróżnienia pomiędzy rozplanowaniem i kompozycją bryły
a kamieniarką60. W zasadzie słuszny był też przewód porównawczy dokonany przez Pełeńskiego. Istotnie
portal zachodni, o który głównie chodzi, wykazuje wiele cech wspólnych z licznymi przykładami za-
łożeń portalowych Austrii i Niemiec południowych, przytoczonymi przezeń w monografii Halicza.
Momentem decydującym jest to, że typ ościeży ze stosunkowo cienkimi kolumienkami, ustawionymi
w szerokich kulisowych uskokach, wspólny tak Haliczowi, jak niektórym przykładom portali bawar-
skich, sprowadza się do wspólnych źródeł włoskich61. Niezrozumiały bez nich byłby także ozdobny
gzyms impostowy, załamujący
się równomiernie nad głowica-
mi kolumienek i uskokami oś-
cieży. To samo można by po-
wiedzieć o zbarbaryzowanych
koryntyzujących głowicachpor-
talu i absydy głównej oraz pal-
metowo-plecionkowej dekora-
cji gzymsu impostowego i ar-
chiwolty. Dodatkowym bile-
tem wizytowym jest specyficz-
nie lombardzkie ukształtowanie
wewnętrznych kolumienek, po-
traktowanych jako wiązka czte-
rech trzonów, przeplecionych
w połowie wysokości charak-
terystycznym węzłem.
Wielkie znaczenie dla o-
kreśłcnia ciężaru gatunkowego
II. Pavia, S. Michèle, relief w dekoracji fasady zachodniej oddziaływań włoskich na ro-
59 Tak brzmią wnioski końcowe skądinąd bardzo przekonywającej rozprawy M. Walickiego (por. Pierwotny wygląd...).
60 W. Łuszczkiewicz, Kościół Św. Stanisława pod Haliczem jako zabytek romański, „SKHS", 2, 1884, s. 1—20; J. Pe-
łen ski, Halicz w dziejach sztuki średniowiecznej, Kraków 1914, s. 68 i n.
61 J. Fastenau, Romanischc Bauornamentik in Siiddcutschland, Strassburg 1916; E. Kluckhohn, W. Paatz, op. cit.,
s. 61, 90.
57
manym pochodzeniu kamienia-
rza, który wykonał portal, z te-
rytorium pomiędzy Mozą i Skal-
dą54. Zarówno bowiem portal
Notre-Dame w Dinant, jak por-
tal katedry w Tournai są dzieła-
mi mistrzów italianizujących.
Jeszcze jedno założenie por-
talowe z początku XIII w. łączy
się z kręgiem architektonicznej
rzeźby Włoch. Aczkolwiek za-
bytek ten nie leży w obecnych
granicach państwowych, jego
uwzględnienie zdaje się być uza-
sadnione okolicznościami histo-
rycznymi, w jakich powstał.
Chodzi o wystrój rzeźbiarski cer- 10. Strońsk, kościół parafialny, tympanon
kwi Św. Pantalemona w Haliczu,
wzniesionej w okresie polsko-
węgierskiej ekspansji. Obecność zachodnich pierwiastków obok wschodnich słusznie podnosiły wszystkie
dotychczasowe opracowania, podkreślające rozróżnienia pomiędzy rozplanowaniem i kompozycją bryły
a kamieniarką60. W zasadzie słuszny był też przewód porównawczy dokonany przez Pełeńskiego. Istotnie
portal zachodni, o który głównie chodzi, wykazuje wiele cech wspólnych z licznymi przykładami za-
łożeń portalowych Austrii i Niemiec południowych, przytoczonymi przezeń w monografii Halicza.
Momentem decydującym jest to, że typ ościeży ze stosunkowo cienkimi kolumienkami, ustawionymi
w szerokich kulisowych uskokach, wspólny tak Haliczowi, jak niektórym przykładom portali bawar-
skich, sprowadza się do wspólnych źródeł włoskich61. Niezrozumiały bez nich byłby także ozdobny
gzyms impostowy, załamujący
się równomiernie nad głowica-
mi kolumienek i uskokami oś-
cieży. To samo można by po-
wiedzieć o zbarbaryzowanych
koryntyzujących głowicachpor-
talu i absydy głównej oraz pal-
metowo-plecionkowej dekora-
cji gzymsu impostowego i ar-
chiwolty. Dodatkowym bile-
tem wizytowym jest specyficz-
nie lombardzkie ukształtowanie
wewnętrznych kolumienek, po-
traktowanych jako wiązka czte-
rech trzonów, przeplecionych
w połowie wysokości charak-
terystycznym węzłem.
Wielkie znaczenie dla o-
kreśłcnia ciężaru gatunkowego
II. Pavia, S. Michèle, relief w dekoracji fasady zachodniej oddziaływań włoskich na ro-
59 Tak brzmią wnioski końcowe skądinąd bardzo przekonywającej rozprawy M. Walickiego (por. Pierwotny wygląd...).
60 W. Łuszczkiewicz, Kościół Św. Stanisława pod Haliczem jako zabytek romański, „SKHS", 2, 1884, s. 1—20; J. Pe-
łen ski, Halicz w dziejach sztuki średniowiecznej, Kraków 1914, s. 68 i n.
61 J. Fastenau, Romanischc Bauornamentik in Siiddcutschland, Strassburg 1916; E. Kluckhohn, W. Paatz, op. cit.,
s. 61, 90.