DOI Heft:
I. Z zagadnień sztuki dawnej
DOI Artikel:Świechowski, Zygmunt: Znaczenie Włoch dla polskiej architektury i rzeżby romańskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13221#0092
86
ZYGMUNT ŚWIECHOWSKI
wyżej wyników analiz porównawczo-formalnych. Podsumowując te wyniki stwierdzamy, co nastę-
P4)'e:
Tylko w jednym wypadku wrocławskiego portalu przy kościele Marii Magdaleny mamy do czy-
nienia z bezspornym dziełem północnowłoskicgo zespołu rzeźbiarskiego. Jednorazowy zestaw cech por-
talu wrocławskiego zrozumiały jest tylko w oparciu o specyficzną sytuację środowiska artystycznego
Lombardii w ostatniej ćwierci XII wieku. W stosunku do pozostałych dzieł rzeźbiarskich sytuacja jest
bardziej złożona aniżeli na obszarach będących w bezpośrednim zasięgu oddziaływania ośrodka pół-
nocnowłoskicgo, jak Austria, Niemcy południowe, Nadrenia czy Węgry. Obecność określonych cech
w zależności od intensywności i jakości upoważnia tam bądź to do stwierdzenia udziału rzemieślników
włoskich, jak w wypadku kapiteli kaplicy Afra przy katedrze w Spirzc, bądź też wobec jednoczes-
nego występowania cech lokalnych—jest świadectwem adaptacji wzorów włoskich do miejscowych
nawyków artystycznych i technicznych. W warunkach polskich dochodzi jeszcze dodatkowo
współczynnik pośrednictwa. Tak więc silnie włosko zabarwiony portal w Tumie pod Łęczycą
powstaje jako dzieło w kręgu warsztatu katedry mogunckiej. Podobnie ze środowiska nadreńskiego
pochodzą italianizujące antyczne motywy architektoniczne w Prandocinie, Opatowie i Czchowie.
Uderzający związek pomiędzy fryzem zachodnim kolegiaty w Opatowie a Stiftskirche w Quedlin-
burgu można wytłumaczyć tylko bezpośrednim naśladownictwem. Prymitywizacja wzoru wyklucza
możliwość bezpośredniego udziału rzemieślników odpowiedzialnych za wystrój quedlinburski, pośród
których, jak się zakłada, byli Włosi. Kamieniarz opatowski mógł natomiast być drobnym czelad-
nikiem tamtejszej strzechy budowlanej, względnie mógł w czasie wędrówki na zachód zapoznać
się z jej działalnością. Wystąpienie w portalu czerwińskim przeważających cech włoskich obok burgundz-
kich, charakterystyczne dla obszaru górnego Renu, może wskazywać na pośrednictwo tego terytorium.
Rzeźbiarz czerwiński znał jednak niewątpliwie górne Włochy. Inaczej byłoby nie do pomyślenia aż tak
wierne skopiowanie motywu człowieka walczącego ze smokami w ujęciu charakterystycznym dla rzeźby
pawijskiej. Rzeźby lwów portalowych, rozsiane na terenach Polski południowej, zbyt prymitywne
ZYGMUNT ŚWIECHOWSKI
wyżej wyników analiz porównawczo-formalnych. Podsumowując te wyniki stwierdzamy, co nastę-
P4)'e:
Tylko w jednym wypadku wrocławskiego portalu przy kościele Marii Magdaleny mamy do czy-
nienia z bezspornym dziełem północnowłoskicgo zespołu rzeźbiarskiego. Jednorazowy zestaw cech por-
talu wrocławskiego zrozumiały jest tylko w oparciu o specyficzną sytuację środowiska artystycznego
Lombardii w ostatniej ćwierci XII wieku. W stosunku do pozostałych dzieł rzeźbiarskich sytuacja jest
bardziej złożona aniżeli na obszarach będących w bezpośrednim zasięgu oddziaływania ośrodka pół-
nocnowłoskicgo, jak Austria, Niemcy południowe, Nadrenia czy Węgry. Obecność określonych cech
w zależności od intensywności i jakości upoważnia tam bądź to do stwierdzenia udziału rzemieślników
włoskich, jak w wypadku kapiteli kaplicy Afra przy katedrze w Spirzc, bądź też wobec jednoczes-
nego występowania cech lokalnych—jest świadectwem adaptacji wzorów włoskich do miejscowych
nawyków artystycznych i technicznych. W warunkach polskich dochodzi jeszcze dodatkowo
współczynnik pośrednictwa. Tak więc silnie włosko zabarwiony portal w Tumie pod Łęczycą
powstaje jako dzieło w kręgu warsztatu katedry mogunckiej. Podobnie ze środowiska nadreńskiego
pochodzą italianizujące antyczne motywy architektoniczne w Prandocinie, Opatowie i Czchowie.
Uderzający związek pomiędzy fryzem zachodnim kolegiaty w Opatowie a Stiftskirche w Quedlin-
burgu można wytłumaczyć tylko bezpośrednim naśladownictwem. Prymitywizacja wzoru wyklucza
możliwość bezpośredniego udziału rzemieślników odpowiedzialnych za wystrój quedlinburski, pośród
których, jak się zakłada, byli Włosi. Kamieniarz opatowski mógł natomiast być drobnym czelad-
nikiem tamtejszej strzechy budowlanej, względnie mógł w czasie wędrówki na zachód zapoznać
się z jej działalnością. Wystąpienie w portalu czerwińskim przeważających cech włoskich obok burgundz-
kich, charakterystyczne dla obszaru górnego Renu, może wskazywać na pośrednictwo tego terytorium.
Rzeźbiarz czerwiński znał jednak niewątpliwie górne Włochy. Inaczej byłoby nie do pomyślenia aż tak
wierne skopiowanie motywu człowieka walczącego ze smokami w ujęciu charakterystycznym dla rzeźby
pawijskiej. Rzeźby lwów portalowych, rozsiane na terenach Polski południowej, zbyt prymitywne