Rocznik Historii Sztuki (5.1965)

110

JERZY KOWALCZYK

ЯНННИНВНН

Kolegiata w Zamościu, arkada tęczowa z napisem na gzymsie

dróżą do Indii odwiedził w 1598 r. kanclerza
w Zamościu, udał się na wyspę Św. Tomasza,
może w poszukiwaniu pamiątek po apo-
stole80.

jednakże wybór św. Tomasza apostoła
na patrona kolegiaty zdawał się mieć jeszcze
pewien ukryty podtekst, będący niejako wy-
kładnikiem osobistego stosunku fundatora
do spraw religii. W wyborze tego „niewier-
nego Tomasza" można dopatrywać się od-
bicia naukowej postawy Zamoyskiego w spra-
wach wiary. Jan Zamoyski, ów przysłowio-
wy freddo cattolico, trzymał się raczej z daleka
od toczących się wówczas niesłychanie za-
gorzałych sporów dogmatyczno-teologicz-
nych. Jako „polityk" ujmował on zagadnie-
nia religii w kategoriach państwowej racji
stanu81. Stał się fundatorem dlatego, aby
przyczynić się do zaprowadzenia jednej religii
w całej Rzeczypospolitej, co przyniosłoby
pokój i ład wewnątrz państwa. Moment sce-
ptycyzmu św. Tomasza i fundatora został
również uwidoczniony w wezwaniu świątyni

8f) Właśnie na wyspie Św. Tomasza spotkała
Dousę przedwczesna śmierć. Zob. J. Krzyżanowski,
Uczony holenderski na hetmańskim dworze, „Teka
Zamojska", R. 1: 1938, z. 1, s. 25.

81 Sobieski, Nienawiść u/yznaniowa tłumów...,
12. Kolegiata w Zamościu, wnętrze nawy głównej s. 49—51.