DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki XIX i XX w.
DOI Artikel:Porębski, Mieczysław: Przestrzeń kubistyczna
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13221#0188
182
MIECZYSŁAW PORĘBSKI
27. Pablo Picasso, Arlekin. Wiosna 1909. Paryż 28. Pablo Picasso, Królowa Isabeau. Wiosna 1909. Moskwa,
Muzeum
Aż do tego lata Picasso pracował długo, uparcie i bez dających mu zadowolenie rezultatów, nad
portretem amerykańskiej pisarki, Gertrudy Stein.
„Gruba, krótka, masywna, o pięknej głowie, mocna, o rysach szlachetnych, podkreślonych, regu-
larnych, o oczach inteligentnych, przenikliwych, dowcipnych. Umysł jasny, klarowny. Głos męski,
jak i całe zachowanie"22.
Picasso zaproponował jej pozowanie zaraz po zawarciu pierwszej znajomości, co było o tyle nie-
zwykłe, że ostatni raz malował pono z modela, kiedy miał lat szesnaście. Do wiosny 1906 r. odbyli
dziewięćdzies;ąt posiedzeń, portret jednak wciąż jeszcze nie był ukończony. „Pewnego dnia Picasso
zdrapał całą głowę. «Nie już nie widzę, kiedy na Panią patrzę » powiedział z wściekłością"23.
Odstawił płótno i więcej już do niego nie wracał. Dopiero właśnie jesienią, od razu w ten sam
dzień, kiedy wrócił z Hiszpanii, „wziął paletę i bez wahania, z pamięci, nie widząc Gertrudy Stein,
namalował głowę"24.
Głowa ta, o kamiennej twarzy, ostro wykrojonych powiekach i nieruchomych, pozbawionych
spojrzeniach oczach, bliższa była archaicznej rzeźbie niż współczesnemu portretowi. Sama Gertruda Stein
dostrzegała w niej powrót do „hiszpańskości"25, późniejsi komentatorzy twórczości Picassa mówią
o wpływach rzeźby staroiberyjskiej, z którą artysta mógł się stykać w czasie swych letnich pobytów
w Katalonii. Nieco inną sugestię wysunął Adolf Basler w sarkastycznym przypisie do swej książki
z г. 192626. Insynuując w nim Picassowi tchórzliwe zaparcie się Apollinaire'a w krytycznym momencie
po aresztowaniu poety, robił równocześnie przejrzystą aluzję do afery ze statuetkami, które zdaniem
krytyka miały stanowić bezpośrcdińe źródło „jednej z jego nizliczonych «manier» (maniery «fenickiej »)".
22 Tamże.
23 Wg G. Stein, Autobiographie d'Alice Toklas, Paris 1934, s. 63—72.
24 Olivier, op. cit.
25 Stein, op. cit.
26 A. Basler, La peinture... religion nouvelle, Paris 1926. Por. J. J. Sweeney, Picasso and Iberian Sculpture, „Art
Bulletin", 1941 nr 3.
MIECZYSŁAW PORĘBSKI
27. Pablo Picasso, Arlekin. Wiosna 1909. Paryż 28. Pablo Picasso, Królowa Isabeau. Wiosna 1909. Moskwa,
Muzeum
Aż do tego lata Picasso pracował długo, uparcie i bez dających mu zadowolenie rezultatów, nad
portretem amerykańskiej pisarki, Gertrudy Stein.
„Gruba, krótka, masywna, o pięknej głowie, mocna, o rysach szlachetnych, podkreślonych, regu-
larnych, o oczach inteligentnych, przenikliwych, dowcipnych. Umysł jasny, klarowny. Głos męski,
jak i całe zachowanie"22.
Picasso zaproponował jej pozowanie zaraz po zawarciu pierwszej znajomości, co było o tyle nie-
zwykłe, że ostatni raz malował pono z modela, kiedy miał lat szesnaście. Do wiosny 1906 r. odbyli
dziewięćdzies;ąt posiedzeń, portret jednak wciąż jeszcze nie był ukończony. „Pewnego dnia Picasso
zdrapał całą głowę. «Nie już nie widzę, kiedy na Panią patrzę » powiedział z wściekłością"23.
Odstawił płótno i więcej już do niego nie wracał. Dopiero właśnie jesienią, od razu w ten sam
dzień, kiedy wrócił z Hiszpanii, „wziął paletę i bez wahania, z pamięci, nie widząc Gertrudy Stein,
namalował głowę"24.
Głowa ta, o kamiennej twarzy, ostro wykrojonych powiekach i nieruchomych, pozbawionych
spojrzeniach oczach, bliższa była archaicznej rzeźbie niż współczesnemu portretowi. Sama Gertruda Stein
dostrzegała w niej powrót do „hiszpańskości"25, późniejsi komentatorzy twórczości Picassa mówią
o wpływach rzeźby staroiberyjskiej, z którą artysta mógł się stykać w czasie swych letnich pobytów
w Katalonii. Nieco inną sugestię wysunął Adolf Basler w sarkastycznym przypisie do swej książki
z г. 192626. Insynuując w nim Picassowi tchórzliwe zaparcie się Apollinaire'a w krytycznym momencie
po aresztowaniu poety, robił równocześnie przejrzystą aluzję do afery ze statuetkami, które zdaniem
krytyka miały stanowić bezpośrcdińe źródło „jednej z jego nizliczonych «manier» (maniery «fenickiej »)".
22 Tamże.
23 Wg G. Stein, Autobiographie d'Alice Toklas, Paris 1934, s. 63—72.
24 Olivier, op. cit.
25 Stein, op. cit.
26 A. Basler, La peinture... religion nouvelle, Paris 1926. Por. J. J. Sweeney, Picasso and Iberian Sculpture, „Art
Bulletin", 1941 nr 3.