DOI issue:
II. Z zagadnień sztuki XIX i XX w.
DOI article:Porębski, Mieczysław: Przestrzeń kubistyczna
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13221#0189
PRZESTRZEŃ KUBISTYCZNA
183
29. Georges Braque, Pejzaż. La Roche-Guyon. Lato 1909. 30. Georges Braque, Miasto na wzgórzu. 1909. Bazyleja,
Eindhoven, van Abbe-museum Muzeum
Jak zeznawał Apollinaire27, pierwsza kradzież Piereta w Luwrze miała miejsce w marcu 1907 r.
i niewątpliwie Picasso musiał być wówczas dość poruszony, mając w rękach, a potem w swojej pra-
cowni staroiberyjskie popiersie, tak bardzo bliskie jego ówczesnym inspiracjom. Tym niemniej zwrot
do tych inspiracji — mniejsza z tym, czym, jak, kiedy i do jakiego stopnia świadomie uwarunkowany —
dokonać się musiał wcześniej, a dojrzeć do uzewnętrznienia podczas owej podróży na grzbiecie mula
przez zielony masyw Pirenejów.
„Studiuję z natury i wydaje mi się, że powoli robię postępy" — zwierzał się Cézanne Bernardowi
jeszcze miesiąc przed śmiercią, mimo że jak nikt zdawał sobie sprawę z „nieuchwytności" wypatrywa-
nych przez lat kilkadziesiąt „rozgraniczeń".
„Nic już więcej nie widzę" — reasumował z „wściekłością" Picasso swój wielomiesięczny wysiłek
konfrontacji wizji z naturą.
Jeden i drugi byli równie uparci, równie dalecy od kapitulacji. Picasso był młodszy i mógł sobie
pozwolić — wiedział o tym — na samoniszczące i samouzdrawiające zarazem cięcie chirurga.
Zaraz po tej decyzji zaczął od początku: właśnie od surowego, elementarnego rozgraniczenia,
nie dopuszczającego żadnych dalszych wahań, nie szukającego więcej żadnych bezpośrednich odniesień
do mylącego bogactwa obcej mu w tym momencie „natury", ale i nie powracającego do żadnej z „manier",
„sposobów", którymi władanie przychodziło mu dotąd z taką łatwością.
Bezpośrednio po portrecie Gertrudy Stein28 powstaje cała seria aktów o ciężkiej, masywnej struk-
turze, modelunku akcentującym pełnię bryły, której zwartość i zamkniętość potęgują jeszcze proporcje :
krótkość nóg, względna szczupłość lub przeciwnie, szczególna muskularność ramion, potężny blok szyi
i torsu, zbyt wielka czy na odmianę zbyt mała głowa. Taka bryła nie podporządkowuje się żadnej
27 Aferę Piereta omawiałem szerzej w szkicu: Zniknięcie Mony Lizy, „Twórczość", 1961 nr 7.
28 Datowanie prac Picassa z lat 1906—1911 opieram w zasadzie na podstawowym katalogu, który publikuje
Chr. Zervos, РаЫо Picasso, t. 1; „Oeuvrcs de 1885 à 1906", Paris 1932; t. 2 a, b; „Oeuvres de 1906 à 1912", Paris 1942.
Uwzględniam przy tym pewne korektury, jakie wniosła wystawa paryska : Picasso, Peintures 1900—1955. Paris, Musçé des
Arts Décoratifs 1955, oprać, katalogu M. Jardot.
183
29. Georges Braque, Pejzaż. La Roche-Guyon. Lato 1909. 30. Georges Braque, Miasto na wzgórzu. 1909. Bazyleja,
Eindhoven, van Abbe-museum Muzeum
Jak zeznawał Apollinaire27, pierwsza kradzież Piereta w Luwrze miała miejsce w marcu 1907 r.
i niewątpliwie Picasso musiał być wówczas dość poruszony, mając w rękach, a potem w swojej pra-
cowni staroiberyjskie popiersie, tak bardzo bliskie jego ówczesnym inspiracjom. Tym niemniej zwrot
do tych inspiracji — mniejsza z tym, czym, jak, kiedy i do jakiego stopnia świadomie uwarunkowany —
dokonać się musiał wcześniej, a dojrzeć do uzewnętrznienia podczas owej podróży na grzbiecie mula
przez zielony masyw Pirenejów.
„Studiuję z natury i wydaje mi się, że powoli robię postępy" — zwierzał się Cézanne Bernardowi
jeszcze miesiąc przed śmiercią, mimo że jak nikt zdawał sobie sprawę z „nieuchwytności" wypatrywa-
nych przez lat kilkadziesiąt „rozgraniczeń".
„Nic już więcej nie widzę" — reasumował z „wściekłością" Picasso swój wielomiesięczny wysiłek
konfrontacji wizji z naturą.
Jeden i drugi byli równie uparci, równie dalecy od kapitulacji. Picasso był młodszy i mógł sobie
pozwolić — wiedział o tym — na samoniszczące i samouzdrawiające zarazem cięcie chirurga.
Zaraz po tej decyzji zaczął od początku: właśnie od surowego, elementarnego rozgraniczenia,
nie dopuszczającego żadnych dalszych wahań, nie szukającego więcej żadnych bezpośrednich odniesień
do mylącego bogactwa obcej mu w tym momencie „natury", ale i nie powracającego do żadnej z „manier",
„sposobów", którymi władanie przychodziło mu dotąd z taką łatwością.
Bezpośrednio po portrecie Gertrudy Stein28 powstaje cała seria aktów o ciężkiej, masywnej struk-
turze, modelunku akcentującym pełnię bryły, której zwartość i zamkniętość potęgują jeszcze proporcje :
krótkość nóg, względna szczupłość lub przeciwnie, szczególna muskularność ramion, potężny blok szyi
i torsu, zbyt wielka czy na odmianę zbyt mała głowa. Taka bryła nie podporządkowuje się żadnej
27 Aferę Piereta omawiałem szerzej w szkicu: Zniknięcie Mony Lizy, „Twórczość", 1961 nr 7.
28 Datowanie prac Picassa z lat 1906—1911 opieram w zasadzie na podstawowym katalogu, który publikuje
Chr. Zervos, РаЫо Picasso, t. 1; „Oeuvrcs de 1885 à 1906", Paris 1932; t. 2 a, b; „Oeuvres de 1906 à 1912", Paris 1942.
Uwzględniam przy tym pewne korektury, jakie wniosła wystawa paryska : Picasso, Peintures 1900—1955. Paris, Musçé des
Arts Décoratifs 1955, oprać, katalogu M. Jardot.