DOI Heft:
II. Z zagadnień sztuki XIX i XX w.
DOI Artikel:Porębski, Mieczysław: Przestrzeń kubistyczna
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13221#0205
PRZESTRZEŃ KUBISTYCZNA
199
58. Georges Braque, Dachy. Ceret. Lato 1911. Nowy Jork,
zbiory prywatne
luminom, zaczyna z nimi współdziałać, zaczyna je przenikać, odnajdywać drogę ku nim wprost, a nie
tylko po zewnętrznych zarysach. „Rozbicie na fragmenty" zaznacza się nieoczekiwanymi załamaniami
powierzchni, wzajemnym przesunięciem odpowiadających sobie krawędzi, gubieniem i odnajdywaniem
istniejących między nimi połączeń, dochodzeniem do przedmiotu od wszystkich stron na raz, od dołu,
z boków i z góry. Wizualna konsekwencja obrysów przestaje mieć w związku z tym jakiekolwiek
znaczenie, poślizgi światła po przenikających jeden w drugi odcinkach powierzchni wydobywają wielość
określeń, przeciwstawioną złudnej jedności optycznego efektu.
W tym czasie, kiedy Braque stawiał decydujące kroki w kierunku nowej koncepcji przestrzennej,
Picasso w sposób równie zdecydowany w podobnym kierunku posuwał swoje dociekania nad dwu-
wymiarowym ujęciem trójwymiarowego przedmiotu. Trzy akty kobiece, malowane z początkiem
r. 1909, zamknęły etap utwierdzania i sprawdzania tego wszystkiego, co stało się w Pannach z Avignon,
W tym samym mniej więcej czasie powstają pojedyncze akty: Kąpiąca się na pustym tle nadmorskiej
plaży, Akt kobiety siedzącej w równie pustym, sinobłękitnym wnętrzu, kilka innych jeszcze, aż po Akt
z książką malowany wczesnym latem 1909 r. We wszystkich tych obrazach pustka otoczenia tym dra-
styczniej i wyraziściej demonstruje zuchwalstwa samej konstrukcji : członki jakby rozluźnione w prze-
gubach, powyłamywane z nich, zdrobniałe w stosunku do szerokiego torsu, tym silniej od niego odstają,
ukazując powstające wewnątrz całego układu luki i niespójności. W samych torsach zaczynają spotykać
i łączyć się różne aspekty : partie brzucha i piersi z partiami pleców, przy czym wyraźne odcięcie ich
ostrą krawędzią od siebie, odcięcie i równocześnie przemodelowanie wydobywające masę, asymetry-
czne przemieszczenia lokalizacji piersi, bioder, pośladków, kontrastowe zestawienie torsu, szyi i głowy,
uwydatniają przeciwstawność poszczególnych zetknięć z przedmiotem. W poszczególnych aktach można
by dopatrzyć się zastanawiającej trawestacji cezanowskich studiów do Kąpiących się. Zwrot ten, dość
oczywisty w latach powszechnego zainteresowania malarstwem Cézanne'a i wszechstromiego ujawnienia
jego dorobku, więcej jednak mówi o potrzebie konfrontacji niż inspiracji. To, co u Cézanne'a miało
199
58. Georges Braque, Dachy. Ceret. Lato 1911. Nowy Jork,
zbiory prywatne
luminom, zaczyna z nimi współdziałać, zaczyna je przenikać, odnajdywać drogę ku nim wprost, a nie
tylko po zewnętrznych zarysach. „Rozbicie na fragmenty" zaznacza się nieoczekiwanymi załamaniami
powierzchni, wzajemnym przesunięciem odpowiadających sobie krawędzi, gubieniem i odnajdywaniem
istniejących między nimi połączeń, dochodzeniem do przedmiotu od wszystkich stron na raz, od dołu,
z boków i z góry. Wizualna konsekwencja obrysów przestaje mieć w związku z tym jakiekolwiek
znaczenie, poślizgi światła po przenikających jeden w drugi odcinkach powierzchni wydobywają wielość
określeń, przeciwstawioną złudnej jedności optycznego efektu.
W tym czasie, kiedy Braque stawiał decydujące kroki w kierunku nowej koncepcji przestrzennej,
Picasso w sposób równie zdecydowany w podobnym kierunku posuwał swoje dociekania nad dwu-
wymiarowym ujęciem trójwymiarowego przedmiotu. Trzy akty kobiece, malowane z początkiem
r. 1909, zamknęły etap utwierdzania i sprawdzania tego wszystkiego, co stało się w Pannach z Avignon,
W tym samym mniej więcej czasie powstają pojedyncze akty: Kąpiąca się na pustym tle nadmorskiej
plaży, Akt kobiety siedzącej w równie pustym, sinobłękitnym wnętrzu, kilka innych jeszcze, aż po Akt
z książką malowany wczesnym latem 1909 r. We wszystkich tych obrazach pustka otoczenia tym dra-
styczniej i wyraziściej demonstruje zuchwalstwa samej konstrukcji : członki jakby rozluźnione w prze-
gubach, powyłamywane z nich, zdrobniałe w stosunku do szerokiego torsu, tym silniej od niego odstają,
ukazując powstające wewnątrz całego układu luki i niespójności. W samych torsach zaczynają spotykać
i łączyć się różne aspekty : partie brzucha i piersi z partiami pleców, przy czym wyraźne odcięcie ich
ostrą krawędzią od siebie, odcięcie i równocześnie przemodelowanie wydobywające masę, asymetry-
czne przemieszczenia lokalizacji piersi, bioder, pośladków, kontrastowe zestawienie torsu, szyi i głowy,
uwydatniają przeciwstawność poszczególnych zetknięć z przedmiotem. W poszczególnych aktach można
by dopatrzyć się zastanawiającej trawestacji cezanowskich studiów do Kąpiących się. Zwrot ten, dość
oczywisty w latach powszechnego zainteresowania malarstwem Cézanne'a i wszechstromiego ujawnienia
jego dorobku, więcej jednak mówi o potrzebie konfrontacji niż inspiracji. To, co u Cézanne'a miało