DOI issue:
II. Z zagadnień sztuki XIX i XX w.
DOI article:Porębski, Mieczysław: Przestrzeń kubistyczna
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13221#0207
PRZESTRZEŃ KUBISTYCZNA
201
60. Georges Braque w swojej pracowni na ruc Caulaincourt.
Rok 1909 — ery kubistycznej Rok Pierwszy — może za taki uchodzić nie tylko dlatego, że w roku
tym słowo „kubizm", utworzone od rzuconego mimochodem określenia, oznaczać zaczęło pewien
obiektywny zespół faktów, zauważony i wyodrębniony w świadomości zbiorowej środowiska, które
takimi faktami się interesowało, ale i dlatego jeszcze, że w roku tym dwaj artyści, którzy znali się już
od jakiegoś czasu i obserwując się pilnie, konstatowali rosnącą zbieżność swoich dążności, osiągnęli moment,
w którym dążności te były już tak dalece wyprecyzowanc i poparte konkretnymi rezultatami, że można
było na ich gruncie podjąć trwałą, systematycznie się rozwijającą współpracę. Rezultaty te sami zgodzili
się wprawdzie nazywać kubizmem dopiero po latach i mieli z pewnością słuszność, bo im samym wspólna
nazwa bynajmniej nie była potrzebna, a z tymi, którzy zaczynali ich naśladować, nie chcieli i na dobrą
sprawę nie mogli mieć nic wspólnego. To, czego potrzebowali, to nie była wspólnota nazwy, ale
wspólnota myśli i poczynań. To też i tylko to w ostatecznym rachunku właśnie jako fakt obiektywny
się liczyło.
„Czy gdybyśmy się nie spotkali byli z Picassem, kubizm byłby tym, czym jest? Jestem prze-
konany, że nie. To spotkanie było szczególną okolicznością naszego życia" — mówił Braque45. A Picasso
przyznawał, że tego, co w tym okresie dokonał, „nie zrobiłby nigdy, gdyby nie pracował w ekipie"46.
Na to, że ściślejsze związanie się Picassa i Braque'a nastąpiło właśnie w ciągu r. 1909, raczej chyba
po La Roche-Guyon i Horta de Ebro niż przedtem, wskazuje zarówno studium porównawcze linii
rozwojowej i dorobku obydwu artystów, jak i fakty zewnętrzne. Henry Kahnweiler, który we wspom-
nieniach swych wyraźnie podkreśla, że współpraca obu artystów rozwinęła się „począwszy od г. 1909"47,
najlepiej był chyba zorientowany w całokształcie ich stosunków twórczych i osobistych, zwłaszcza od-
kąd został prawie wyłącznym ich marszandcm, co w stosunku do Picassa nie nastąpiło tak od razu.
Również zresztą tryb życia obu artystów, który Kahnweiler opisuje, wyglądał nieco inaczej ani-
45 Vallier, op. cit.
46 Kahnweiler, op. cit., s, 73.
47 Tamże, s. 53.,
201
60. Georges Braque w swojej pracowni na ruc Caulaincourt.
Rok 1909 — ery kubistycznej Rok Pierwszy — może za taki uchodzić nie tylko dlatego, że w roku
tym słowo „kubizm", utworzone od rzuconego mimochodem określenia, oznaczać zaczęło pewien
obiektywny zespół faktów, zauważony i wyodrębniony w świadomości zbiorowej środowiska, które
takimi faktami się interesowało, ale i dlatego jeszcze, że w roku tym dwaj artyści, którzy znali się już
od jakiegoś czasu i obserwując się pilnie, konstatowali rosnącą zbieżność swoich dążności, osiągnęli moment,
w którym dążności te były już tak dalece wyprecyzowanc i poparte konkretnymi rezultatami, że można
było na ich gruncie podjąć trwałą, systematycznie się rozwijającą współpracę. Rezultaty te sami zgodzili
się wprawdzie nazywać kubizmem dopiero po latach i mieli z pewnością słuszność, bo im samym wspólna
nazwa bynajmniej nie była potrzebna, a z tymi, którzy zaczynali ich naśladować, nie chcieli i na dobrą
sprawę nie mogli mieć nic wspólnego. To, czego potrzebowali, to nie była wspólnota nazwy, ale
wspólnota myśli i poczynań. To też i tylko to w ostatecznym rachunku właśnie jako fakt obiektywny
się liczyło.
„Czy gdybyśmy się nie spotkali byli z Picassem, kubizm byłby tym, czym jest? Jestem prze-
konany, że nie. To spotkanie było szczególną okolicznością naszego życia" — mówił Braque45. A Picasso
przyznawał, że tego, co w tym okresie dokonał, „nie zrobiłby nigdy, gdyby nie pracował w ekipie"46.
Na to, że ściślejsze związanie się Picassa i Braque'a nastąpiło właśnie w ciągu r. 1909, raczej chyba
po La Roche-Guyon i Horta de Ebro niż przedtem, wskazuje zarówno studium porównawcze linii
rozwojowej i dorobku obydwu artystów, jak i fakty zewnętrzne. Henry Kahnweiler, który we wspom-
nieniach swych wyraźnie podkreśla, że współpraca obu artystów rozwinęła się „począwszy od г. 1909"47,
najlepiej był chyba zorientowany w całokształcie ich stosunków twórczych i osobistych, zwłaszcza od-
kąd został prawie wyłącznym ich marszandcm, co w stosunku do Picassa nie nastąpiło tak od razu.
Również zresztą tryb życia obu artystów, który Kahnweiler opisuje, wyglądał nieco inaczej ani-
45 Vallier, op. cit.
46 Kahnweiler, op. cit., s, 73.
47 Tamże, s. 53.,