Rocznik Historii Sztuki (6.1966)

34

TERESA MROCZKO

14. Psałterz z Donaueschingen (fol. 29 v°)

Wg A. Haseloffa

Jeden z tych rysunków wyobraża figurę świętego, zapewne Jana z grupy Ukrzyżowania, a drugi
cztery postaci męskie (ryc. 13). Jest to wyraźnie kartka ze szkicownika artysty. O słuszności atrybucji
świadczy dobrze figura setnika z Ukrzyżowania w Mszale Semeki, wiernie powtarzająca jedną z postaci
na rysunku z Lipska.

Ta grupa rękopisów dowodzi, według Haseloffa103, nowej inwazji stylu bizantyńskiego na saskie
malarstwo książkowe z lat około połowy XIII wieku, w momencie gdy bizantynizm pierwszej fali był
już zasymilowany i zapożyczenia zostały przyswojone. Mistrz Ewangeliarza z Goslar pierwszy próbuje
wprowadzić elementy perspektywy, jego figury o wyrazistych i eleganckich pozach wyrażają nowe,
nic spotykane dotychczas w malarstwie niemieckim napięcie emocjonalne, liryczno-elcgijne. Z tą nową
koncepcją psychiczną postaci harmonizuje styl szat, ożywionych, lecz mimo użycia szrafirunków mo-
delowanych dość miękko malarskimi środkami. Twórca ten nie miał jednak godnych siebie następców ;
w obieg weszły tylko najbardziej zewnętrzne i powierzchowne przejawy jego stylu: zamiłowanie do
dekoracyjnych układów szat, które, wynaturzone, staje się manierą sztywnych i ostro łamanych kaskad,
skomplikowanych i suchych.

Proces odchodzenia od czystości inspiracji bizantyńskich ku formom powiązanym z tradycją lo-
kalną oraz stopniową barbaryzację modeli przedstawia dobrze kilka innych rękopisów saskich. Perykopy
z katedry w Braunschweig104, datowane przez Stangego na lata około 1240, należą jeszcze do dzieł
powstałych pod wpływem warsztatu mistrza Ewangeliarza z Goslar105. Ale finezja i lekkość ruchów
ustępują tu miejsca topornej i sztywnej masywności, a szaty układają się w skomplikowane i nienaturalne

юз Haseloff, La Miniature allemande..., s. 361—362.

104 Muzeum w Braunschweig, nr 56.

105 Stange, op. cit., s. 330—333.