DOI Heft:
I. Z zagadnień sztuki dawnej
DOI Artikel:Baranowski, Jerzy: "Rysunkowy" diariusz podróży europejskiej Bartłomieja Nataniela Wąsowskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13220#0079
„rysunkowy" diariusz podróży wąsowskiego
73
3. Kościół Sand Ambrogio e Andréa w Genui, przekrój i rzut poziomy, 4. Kościół Santi Ambrogio с Andréa
rys. В. Wąsowski w Genui, rzut poziomy, rys. P. P. Rubcns
Valcrianiego z Towarzystwa Jezusowego: Santi Ambrogio e Andréa w Genui (ryc. 3, 4)5 i II Gesù
Nuovo w Neapolu (ryc. 5)ć. Wraz z takimi obiektami, jak Sant'Alessandro w Mediolanie czy Santa
Maria delia Sanità w Neapolu, zaliczone zostały przez Wittkowera do wielkich kościołów pozarzym-
skich z pierwszej połowy XVII wieku. Ich wspólną cechą jest „założenie na planie prostokąta lub
kwadratu z wyraźną tendencją do łączenia planu centralnego Św. Piotra z wydłużoną osią"7. To upo-
dobanie do założeń centralnych, które podkreśla Wittkowcr, w pełni widoczne jest w zanotowanych
przez Wąsowskiego świątyniach jezuickich. Pisząc o genueńskim Santi Ambrogio с Andréa, Wittkower
stwierdza, że utracił on zwartość budowli centralnej przez „dodanie prostokątnego prezbiterium od
wschodu i przedłużenie korpusu głównego o jedno przęsło w części zachodniej"8. W podobny sposób
formułuje swoją opinię o kościele jezuitów w Neapolu.
Rysunki Wąsowskiego, a szczególnie rzuty obydwu kościołów (ryc. 3, 5), w pełni uwidaczniają
centralistyczne tendencje tych dwu świątyń, a w przypadku II Gesù Nuovo plan krzyża greckiego jako
podstawa założenia został nawet zbyt mocno podkreślony na niekorzyść faktycznego wydłużenia bu-
dowli. Błąd rysunku niwelują w pewnym stopniu prowizoryczne wymiary, podane w komentarzu przez
Wąsowskiego: „Długość z szerokością jest jak 80 kilka kroków do 60 circiter"9.
W ścisłej korelacji z założeniami planu kościołów pozostawało rozwiązanie ich części prezbitc-
rialnej. W obydwu świątyniach na północnych i południowych ścianach prezbiterium umieścił Valc-
riani chóry muzyczne. W wypadku II Gesù Nuovo jest to arkada, przecięta w połowic balkonem,
na którym umieszczono organy. Pod nimi — przejście do kaplic, zamknięte łukiem koszowym.
Wąsowski w sposób bardzo precyzyjny opisuje to rozwiązanie: „Między filarem kopułę dźwiga-
jącym i drugim w ścianie, co miała być framuga wysoka, otwarta jako pośrodku, to ją wpół przecięto
5 L. Ottolenghi, E. Garazza, Gaiova, Firenzc 1957; M. Labo, // Gesù (SS. Andréa с Ambrogio), Genova 1923.
Santi Ambrogio с Andréa z budowli trzynastowiecznej został w latach 1587—-1606 gruntownie przebudowany i zmo-
dyfikowany.
6 J. Vallery-Radot, Le Recueil dc plans d'édifices de la Compagnie deParis, Paris 1960, s. 38—40. Budowa rozpo-
częta w 1584; ozdabianie wnętrz trwało długie lata i w momencie zwiedzania ich przez Wąsowskiego prace były w toku.
Dekoracja nic została ukończona do chwili obecnej.
7 R. Wittkowcr, Art and Architecture in Italy 1600—1750, London 1958, s. 74.
8 Tenże, op. cit.
9 В. Wąsowski, Dziennik podróży.
10 - Rocznik Historii Sztuki, Tom VI.
73
3. Kościół Sand Ambrogio e Andréa w Genui, przekrój i rzut poziomy, 4. Kościół Santi Ambrogio с Andréa
rys. В. Wąsowski w Genui, rzut poziomy, rys. P. P. Rubcns
Valcrianiego z Towarzystwa Jezusowego: Santi Ambrogio e Andréa w Genui (ryc. 3, 4)5 i II Gesù
Nuovo w Neapolu (ryc. 5)ć. Wraz z takimi obiektami, jak Sant'Alessandro w Mediolanie czy Santa
Maria delia Sanità w Neapolu, zaliczone zostały przez Wittkowera do wielkich kościołów pozarzym-
skich z pierwszej połowy XVII wieku. Ich wspólną cechą jest „założenie na planie prostokąta lub
kwadratu z wyraźną tendencją do łączenia planu centralnego Św. Piotra z wydłużoną osią"7. To upo-
dobanie do założeń centralnych, które podkreśla Wittkowcr, w pełni widoczne jest w zanotowanych
przez Wąsowskiego świątyniach jezuickich. Pisząc o genueńskim Santi Ambrogio с Andréa, Wittkower
stwierdza, że utracił on zwartość budowli centralnej przez „dodanie prostokątnego prezbiterium od
wschodu i przedłużenie korpusu głównego o jedno przęsło w części zachodniej"8. W podobny sposób
formułuje swoją opinię o kościele jezuitów w Neapolu.
Rysunki Wąsowskiego, a szczególnie rzuty obydwu kościołów (ryc. 3, 5), w pełni uwidaczniają
centralistyczne tendencje tych dwu świątyń, a w przypadku II Gesù Nuovo plan krzyża greckiego jako
podstawa założenia został nawet zbyt mocno podkreślony na niekorzyść faktycznego wydłużenia bu-
dowli. Błąd rysunku niwelują w pewnym stopniu prowizoryczne wymiary, podane w komentarzu przez
Wąsowskiego: „Długość z szerokością jest jak 80 kilka kroków do 60 circiter"9.
W ścisłej korelacji z założeniami planu kościołów pozostawało rozwiązanie ich części prezbitc-
rialnej. W obydwu świątyniach na północnych i południowych ścianach prezbiterium umieścił Valc-
riani chóry muzyczne. W wypadku II Gesù Nuovo jest to arkada, przecięta w połowic balkonem,
na którym umieszczono organy. Pod nimi — przejście do kaplic, zamknięte łukiem koszowym.
Wąsowski w sposób bardzo precyzyjny opisuje to rozwiązanie: „Między filarem kopułę dźwiga-
jącym i drugim w ścianie, co miała być framuga wysoka, otwarta jako pośrodku, to ją wpół przecięto
5 L. Ottolenghi, E. Garazza, Gaiova, Firenzc 1957; M. Labo, // Gesù (SS. Andréa с Ambrogio), Genova 1923.
Santi Ambrogio с Andréa z budowli trzynastowiecznej został w latach 1587—-1606 gruntownie przebudowany i zmo-
dyfikowany.
6 J. Vallery-Radot, Le Recueil dc plans d'édifices de la Compagnie deParis, Paris 1960, s. 38—40. Budowa rozpo-
częta w 1584; ozdabianie wnętrz trwało długie lata i w momencie zwiedzania ich przez Wąsowskiego prace były w toku.
Dekoracja nic została ukończona do chwili obecnej.
7 R. Wittkowcr, Art and Architecture in Italy 1600—1750, London 1958, s. 74.
8 Tenże, op. cit.
9 В. Wąsowski, Dziennik podróży.
10 - Rocznik Historii Sztuki, Tom VI.