Rocznik Historii Sztuki (18.1990)

Rocznik Historii Sztuki, t. XVIII
Ossolineum 1990
PI. ISSN (1080-3472

0pRACOWAŁA DOROTA KUDELSKA

Z KORESPONDENCJI JACKA MALCZEWSKIEGO

LISTY JACKA MALCZEWSKIEGO
DO PIOTRA HUBALA DOBRZAŃSKIEGO

Piotr Hubal Dobrzański (ur. 16 V 1845 r. w Krakowie - zm. w 1925 r. w Garnie pod Radomiem) byl
synern zasłużonego dla sprawy polskiej Łukasza Dobrzańskiego i Marii Karoliny Bergonzoni. Ojciec,
Pułkownik artylerii, uczestnik kampanii napoleońskich 1809, 1812 i 1813, odznaczony Złotym Krzyżem
virtuti Militari bezpośrednio na polu bitwy pod Lipskiem przez księcia Józefa Poniatowskiego, brał także
udział w powstaniu 1831 r. (ranny pod Grochowem). Piotr miał czterech braci : Romana, Michała (zginęli w
Powstaniu 1863 г.), Łukasza i Henryka. Wyrastał więc niewątpliwie w atmosferze patriotycznych tradycji,
Wspartych nie tylko na pamięci orężnych czynów najbliższych. Z rodziną Dobrzańskich zaprzyjaźniony był
m-in. Jan Matejko, który sportretował Łukasza Dobrzańskiego (ojca)1, a z Piotrem w 1879 r. odbył
Wspólną podróż do Włoch.

W 1871 г., po studiach na uniwersytecie w Krakowie i Wiedniu, Dobrzański uzyskał stopień
doktora praw. Następnie 10 lat pracował w С. K. Namiestnictwie (m. in. w referacie szkolnym), a 11
lat w С. K. Starostwach, w Krakowie, Myślenicach, Tarnowie, Lwowie, Dobromilu i w Wieliczce. W
^893 r. starał się o urząd drugiego wiceprezydenta Krakowa. Przed I wojną światową zamieszkał na
stałe w Krakowie. Ożenił się ze Stefanią Zaremba Skrzyńską (1856 — 1933), z którą miał troje dzieci:
Celinę, Aleksandrę (obie przywdziały suknie zakonne) i Rudolfa (1887-1950).

Przedstawiony zespół listów jest niewątpliwie tylko fragmentem korespondencji między Jackiem
Malczewskim a Piotrem Dobrzańskim2. Nie wszystkie z nich są jednakowo ważne jako źródła
'"formacji ° malarzu, zasługują jednak na uwagę, ponieważ Piotr Dobrzański miał niewątpliwie
największy wpływ (obok ojca i Adolfa Dygasińskiego) na losy artystyczne twórcy Melancholii. To on
zainteresowawszy się rysunkami nie znanego chłopca, prowadzi go do Matejki, podsuwa lektury,
zachęca do pracy, a wreszcie zapisuje jako wolnego słuchacza do Szkoły Sztuk Pięknych. Wielokrot-
nie Dobrzański brał na siebie odpowiedzialność za młodszego o jedenaście lat przyjaciela przed jego
rodzicami. Pomagał przekonać ojca o konieczności porzucenia gimnazjum dla sztuki, o korzyściach
Płynących z wyjazdu za granicę — np. do Paryża, wspierając malarza materialnie skrzętnie wylicza
Wszystkie koszty, sam lokuje go w najlepszych warunkach w Wiedniu i Paryżu (patrz dalej).
Najpiękniejsze świadectwo ich przyjaźni dają listy malarza do rodziców. Poznali się w listopadzie
1872 г., o czym Malczewski pisał: „[...] Pan Dobrzański Henryk na polecenie Taty oddał mi list w
domu i poprosił, abym przyszedł do Niego i abym się poznał z Jego bratem. Poszedłem po południu i
Poznałem się z tym człowiekiem, który tak bardzo na mnie wpłynął. Brat pana Dobrzańskiego, tj.

1 Obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (Dom Matejki). Jego kopia, wykonana przez F. Cynka, jest w
Posiadaniu rodziny.

2 Zdaje się, że poniosła ona znaczny uszczerbek także w ostatnich latach. Wg dr Agnieszki Ławniczakowej i pana Antoniego
Dobrzańskiego korzystali oni z obszerniejszego zbioru listów J. M. do P.H.D. w Archiwum Państwowym Miasta Krakowa niż
2nąjdujący się tam obecnie zespół.