DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: 'Sąd Salomona, Legenda o zmarłym królu' i 'Historia Tuzji': trzy obrazy Alvise Donatiego z początku XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17216#0017
SĄD SALOMONA, LEGENDA O ZMARŁYM KRÓLU I HISTORIA TUZJI: TRZY OBRAZY ALVISK DON ATI EGO Z POCZĄTKU XVI WIKKU 1 1
6. Cassone północnowłoskie, koniec XV w., tempera na desce, złocone gesso (pastiglia doratd).
Boston, Isabella Stewart Gardner Muséum, fot. Muzeum
tego drugiego cassone ma środkową kwaterę niemal kwadratową, zaś dwie pozostałe w kształcie prostokąta.
Nasze trzy malowidła, z których jedno ze sceną z Legendy o zmarłym królu ma kształt prawie kwadratu,
pochodzą najprawdopodobniej z podobnego cassone. Taką kolejność wawelskich malowideł (dwa prostokątne
po bokach, ukazujące Sąd Salomona oraz Historię westalki Tuzji, a pośrodku scena Strzelania do martwego
ojca) zdaje się potwierdzać również analiza ich ikonografii.
Warto tu nadmienić, iż z dokumentów opublikowanych ostatnio przez Janice Shell wynika niezbicie, że
Donati, podobnie jak bardzo wielu malarzy we Florencji i Wenecji (w tym nawet najznamienitszych), trudnił
się zdobieniem mebli. W 1500 roku wymalował on jakieś dwie skrzynie („due capse"), płacąc w ten sposób
za wynajem mieszkania23. Niewielka cena tych capse pozwała przypuszczać, że ich malowidła miały charak-
ter ornamentalny, a nie narracyjny.
SĄD SALOMONA
Główną postacią każdego z obrazów jest zasiadający na podwyższeniu sędzia24. Na pierwszym z nich
(il. 1), widniejący z lewej strony Salomon wydał już swój słynny wyrok w sprawie dwóch matek, znany
z Pierwszej Księgi Królewskiej (III, 16-28) i z Dawnych dziejów Izraela Józefa Flawiusza25, przywoływany
i komentowany zarówno przez wielu teologów i kaznodziejów (m.in. św. Bernardyn ze Sieny26), jak i przez
świeckich pisarzy (np. Franco Sacchetti27 czy Giovanni Sercambi)28. Niezwykle popularne i wielokrotnie
Zob. Shell, Pittoń in bottega..., s. 104.
24 Na temat scen sądów w sztuce europejskiej, w tym o przedstawieniach Sądu Salomona, zob. K. Simon, Abendlàndische
Gerechtigkeitsbilder, Frankfurt am Main 1948, passim; R. Kahsnitz, Gerechtigkeitsbilder, Lexikon der Chństlichen Ikonogra-
phie, hrsg. von E. Kirschbaum, t. 2, Rom-Freiburg 1970, szp. 134-140.
25 Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, przeł. E. Dąbrowski, Poznań-Warszawa-Lublin 1962, s. 403-404 (VIII, 2, 2).
26 San Bernardino da Sien a, Le predice volgari inédite. Firenze 1424, 1425 - Siena 1425, a cura di D. Pacetti, Siena
1935, s. 145-146. O twórczości literackiej tego słynnego świętego zob. C. Delcorno, Bernardino narratore, [w:] idem, op. cit.,
s. 127-161.
27 F. Sacchetti, // Trecentonovelle, a cura di A. Lanza, Firenze 1990, s. 451 (Novella CXCVI); idem, Sposizioni di Vangeli,
XLV, [w:] La battaglia délie belle donne. Le lettere. Le sposizioni di Vangeli, Bari 1938, s. 193 (gdzie czytamy m.in.: „Salomone fu
per la scienza giusto....e molti altri, che avendo la scienzia furono giustissimi") i 267. O Sacchettim (ok. 1330-1400) i jego twór-
czości: N. Sapegno, Historia literatury włoskiej w zarysie, przeł. Z. Matusiewicz, Warszawa 1969, s. 123-124. Słynny kupiec
z Prato, Francesco Datini, wymienia w jednym ze swoich listów Salomona razem z „Aristotile, Platone, Vergilio, Titto Livio
e Boezio", którzy w jego opinii to „valenti uomeni", zob. F. Melis, Aspetti delia vita economica médiévale, Siena 1962, s. 92 i n.
28 G. Sercambi, // Novelliere, a cura di L. Rossi, t. 2, Roma 1974, s. 34 i n. [Exemplo: LXIII]. O tym autorze i jego
nowelach pisze P. Salwa, Narrazione, persvasione, ideologia. Una lettura del Novelliere di Giovanni Sercambi, lucchese, Lucca
6. Cassone północnowłoskie, koniec XV w., tempera na desce, złocone gesso (pastiglia doratd).
Boston, Isabella Stewart Gardner Muséum, fot. Muzeum
tego drugiego cassone ma środkową kwaterę niemal kwadratową, zaś dwie pozostałe w kształcie prostokąta.
Nasze trzy malowidła, z których jedno ze sceną z Legendy o zmarłym królu ma kształt prawie kwadratu,
pochodzą najprawdopodobniej z podobnego cassone. Taką kolejność wawelskich malowideł (dwa prostokątne
po bokach, ukazujące Sąd Salomona oraz Historię westalki Tuzji, a pośrodku scena Strzelania do martwego
ojca) zdaje się potwierdzać również analiza ich ikonografii.
Warto tu nadmienić, iż z dokumentów opublikowanych ostatnio przez Janice Shell wynika niezbicie, że
Donati, podobnie jak bardzo wielu malarzy we Florencji i Wenecji (w tym nawet najznamienitszych), trudnił
się zdobieniem mebli. W 1500 roku wymalował on jakieś dwie skrzynie („due capse"), płacąc w ten sposób
za wynajem mieszkania23. Niewielka cena tych capse pozwała przypuszczać, że ich malowidła miały charak-
ter ornamentalny, a nie narracyjny.
SĄD SALOMONA
Główną postacią każdego z obrazów jest zasiadający na podwyższeniu sędzia24. Na pierwszym z nich
(il. 1), widniejący z lewej strony Salomon wydał już swój słynny wyrok w sprawie dwóch matek, znany
z Pierwszej Księgi Królewskiej (III, 16-28) i z Dawnych dziejów Izraela Józefa Flawiusza25, przywoływany
i komentowany zarówno przez wielu teologów i kaznodziejów (m.in. św. Bernardyn ze Sieny26), jak i przez
świeckich pisarzy (np. Franco Sacchetti27 czy Giovanni Sercambi)28. Niezwykle popularne i wielokrotnie
Zob. Shell, Pittoń in bottega..., s. 104.
24 Na temat scen sądów w sztuce europejskiej, w tym o przedstawieniach Sądu Salomona, zob. K. Simon, Abendlàndische
Gerechtigkeitsbilder, Frankfurt am Main 1948, passim; R. Kahsnitz, Gerechtigkeitsbilder, Lexikon der Chństlichen Ikonogra-
phie, hrsg. von E. Kirschbaum, t. 2, Rom-Freiburg 1970, szp. 134-140.
25 Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, przeł. E. Dąbrowski, Poznań-Warszawa-Lublin 1962, s. 403-404 (VIII, 2, 2).
26 San Bernardino da Sien a, Le predice volgari inédite. Firenze 1424, 1425 - Siena 1425, a cura di D. Pacetti, Siena
1935, s. 145-146. O twórczości literackiej tego słynnego świętego zob. C. Delcorno, Bernardino narratore, [w:] idem, op. cit.,
s. 127-161.
27 F. Sacchetti, // Trecentonovelle, a cura di A. Lanza, Firenze 1990, s. 451 (Novella CXCVI); idem, Sposizioni di Vangeli,
XLV, [w:] La battaglia délie belle donne. Le lettere. Le sposizioni di Vangeli, Bari 1938, s. 193 (gdzie czytamy m.in.: „Salomone fu
per la scienza giusto....e molti altri, che avendo la scienzia furono giustissimi") i 267. O Sacchettim (ok. 1330-1400) i jego twór-
czości: N. Sapegno, Historia literatury włoskiej w zarysie, przeł. Z. Matusiewicz, Warszawa 1969, s. 123-124. Słynny kupiec
z Prato, Francesco Datini, wymienia w jednym ze swoich listów Salomona razem z „Aristotile, Platone, Vergilio, Titto Livio
e Boezio", którzy w jego opinii to „valenti uomeni", zob. F. Melis, Aspetti delia vita economica médiévale, Siena 1962, s. 92 i n.
28 G. Sercambi, // Novelliere, a cura di L. Rossi, t. 2, Roma 1974, s. 34 i n. [Exemplo: LXIII]. O tym autorze i jego
nowelach pisze P. Salwa, Narrazione, persvasione, ideologia. Una lettura del Novelliere di Giovanni Sercambi, lucchese, Lucca