DOI Artikel:
Kaleciński, Marcin: Oblicza historyzmu w malarstwie Rzymu i Bolonii w latach około 1580 - 1615
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17216#0064
58 MARCIN KALECIŃSKI
5. Madonna delia Vallicella, Rzym, Chiesa Nuova, fot. według 6. Durante Alberti, Madonna delia Vallicella adorowa-
B. Russo, La Madonna delia Vallicella, „L'Urbe", L: 1978 na przez anioły, Rzym, SS. Nereo e Achilleo,
fot. według B. Russo, La Madonna...
W kościele tym znalazł się także inny archaizujący obraz, Święci Domicylla, Nereusz i Achilleusz pędzla
Cristofana Roncallego.
Kardynał Marco Sittico Altemps zamówił u Albertiego dla swego studiolo w Palazzo Altemps (ze względu
na tematykę dekoracji malarskich przypominającego raczej kaplicę) fresk w typie quadro riportato, przedsta-
wiający obraz Madonna delia Clemenza61. Jest to swobodna kopia, rzec by można interpretacja w duchu
pittura senza tempo, łaskami słynącej ikony z kościoła S. Maria in Trastevere, którą kardynał Altemps prze-
niósł do rodzinnej kaplicy wybudowanej przy tym kościele. Alberti odczytał bizantyńską ikonę w duchu
uproszczonego manieryzmu, czyniąc pewne koneksje na rzecz bardziej dekoracyjnego, współczesnego mu
malarstwa (zmultiplikowane i swoiście „zmodernizowane" anioły w tle fresku, putta dodane u stóp Madonny).
Inną znamienną formą nawiązywania do malarstwa wczesnochrześcijańskiego i bizantyńskiego jest histo-
ryzacja wizerunków maryjnych, którym najczęściej nadawano kształt bizantyńskiej Hodegetrii. Dotyczy to
przede wszystkim tych przedstawień, w których pojmowana historyzująco forma obrazu maryjnego koresponduje
z jego treścią, np. w przedstawieniach św. Łukasza malującego Madonnę (por. fresk Domenichina w S. Andréa
delia Valle w Rzymie, il. 7). W szerszym spektrum obserwujemy dbałość o autentyczność stroju (np. szat
liturgicznych i innych strojów noszonych przez świętych wczesnego chrześcijaństwa) i detali w obrazach
religijnych. Znamiennym przykładem tego ostatniego zjawiska jest nadawanie kolumnie w scenie Biczowania
kształtu kolumny z kościoła S. Prassede w Rzymie, tradycyjnie uważanej za oryginalną. Posłużmy się dwoma
tego rodzaju przykładami z około 1600 г.: autorstwa Domenichina (1603, Princeton, kolekcja Barbary Piasec-
61 Roma di Sisto V. Le arti e la cultura, pod red. M. L. Madonna, Roma 1993, s. 289-290; Museo Nazionale Romano.
Palazzo Altemps, Roma 1997, s. 38.
5. Madonna delia Vallicella, Rzym, Chiesa Nuova, fot. według 6. Durante Alberti, Madonna delia Vallicella adorowa-
B. Russo, La Madonna delia Vallicella, „L'Urbe", L: 1978 na przez anioły, Rzym, SS. Nereo e Achilleo,
fot. według B. Russo, La Madonna...
W kościele tym znalazł się także inny archaizujący obraz, Święci Domicylla, Nereusz i Achilleusz pędzla
Cristofana Roncallego.
Kardynał Marco Sittico Altemps zamówił u Albertiego dla swego studiolo w Palazzo Altemps (ze względu
na tematykę dekoracji malarskich przypominającego raczej kaplicę) fresk w typie quadro riportato, przedsta-
wiający obraz Madonna delia Clemenza61. Jest to swobodna kopia, rzec by można interpretacja w duchu
pittura senza tempo, łaskami słynącej ikony z kościoła S. Maria in Trastevere, którą kardynał Altemps prze-
niósł do rodzinnej kaplicy wybudowanej przy tym kościele. Alberti odczytał bizantyńską ikonę w duchu
uproszczonego manieryzmu, czyniąc pewne koneksje na rzecz bardziej dekoracyjnego, współczesnego mu
malarstwa (zmultiplikowane i swoiście „zmodernizowane" anioły w tle fresku, putta dodane u stóp Madonny).
Inną znamienną formą nawiązywania do malarstwa wczesnochrześcijańskiego i bizantyńskiego jest histo-
ryzacja wizerunków maryjnych, którym najczęściej nadawano kształt bizantyńskiej Hodegetrii. Dotyczy to
przede wszystkim tych przedstawień, w których pojmowana historyzująco forma obrazu maryjnego koresponduje
z jego treścią, np. w przedstawieniach św. Łukasza malującego Madonnę (por. fresk Domenichina w S. Andréa
delia Valle w Rzymie, il. 7). W szerszym spektrum obserwujemy dbałość o autentyczność stroju (np. szat
liturgicznych i innych strojów noszonych przez świętych wczesnego chrześcijaństwa) i detali w obrazach
religijnych. Znamiennym przykładem tego ostatniego zjawiska jest nadawanie kolumnie w scenie Biczowania
kształtu kolumny z kościoła S. Prassede w Rzymie, tradycyjnie uważanej za oryginalną. Posłużmy się dwoma
tego rodzaju przykładami z około 1600 г.: autorstwa Domenichina (1603, Princeton, kolekcja Barbary Piasec-
61 Roma di Sisto V. Le arti e la cultura, pod red. M. L. Madonna, Roma 1993, s. 289-290; Museo Nazionale Romano.
Palazzo Altemps, Roma 1997, s. 38.