Rocznik Historii Sztuki (24.1999)

62

MARCIN KALWIŃSKI

9. Freski w apsydzie kościoła S. Saba w Rzymie, fot. M. Kaleciński

w 1589 r. kardynał Antonio Maria Salviati, zlecając przebudowę kościoła S. Maria in Aquiro. Wreszcie
kardynał Pompeo Arrigoni nakazał zastąpić fresk z przedstawieniem crux gemmata w apsydzie S. Balbina
malowidłami Fontebuoniego74.

Do najstarszych przykładów inspiracji wczesnochrześcijańskich w malarstwie rzymskim późnego cinque-
centa należy zaliczyć, zamówione przez jezuitę Michèle Lauterana, malowidła w kościele S. Saba (1575,
il. 9)75. W sklepieniu apsydy nieznany twórca namalował Chrystusa w otoczeniu świętych Andrzeja i Saby
oraz orszaki owieczek wychodzących z dwóch świętych miast i kierujących się ku Barankowi Mistycznemu.
Ten mierny pod względem malarskim fresk łączy późnomanierystyczne formy z ikonografią o tradycji wcze-
snochrześcijańskiej (analogie z mozaikami w kościołach SS. Cosma e Damiano i S. Pudenziana).

Najlepszym przykładem mającego epizodyczny charakter w malarstwie rzymskim mozaikowego revival
jest mozaika w konsze apsydy bocznej kościoła S. Maria Scala Coeli (kościół ten wraz z dwoma innymi

74 Można polemizować z tezą Zuccariego (zob.: Zuccari, op. cit.), używającego przykładu obecnych malowideł w S. Bal-
bina jako świadectwa braku szacunku dla starożytności chrześcijańskich. Anastasio Fontebuoni, malarz florencki, uczeń Domenica
Passignano, namalował w hemicyklach niszy tego kościoła św. Balbinę z czterema innymi wczesnochrześcijańskimi świętymi
niewiastami, powyżej Chrystusa pośród aniołów i puttów. Ten schemat ikonograficzny, choć rozwiązany w późnomanierystycznym
języku formalnym, w pewnym stopniu nawiązuje do ikonografii apsydialnych dekoracji malarskich wczesnego chrześcijaństwa;
zob. także M. C. Abromson, Painting in Rome During the Papacy of Clément VIII (1592-1605). A documentai Stiuiw Ann
Arbor, Michigan 1976, s. 199.

75 P. Testini, S. Saba, „Le chiese di Roma illustrate", wol. 68, Roma 1961, s. 14-15, 56-69.