DOI Artikel:
Kaleciński, Marcin: Oblicza historyzmu w malarstwie Rzymu i Bolonii w latach około 1580 - 1615
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17216#0069
OBLICZA HISTORYZMU W MALARSTWIE RZYMU I BOLONII W LATACH OKOŁO 1580-1615
63
10. Francesco Zucchi według Giovanniego de Vecchi, mozaika
w Santa Maria Scala Coeli w Rzymie, fot. M. Kaleciński
stanowi tzw. Abbazia delie Tre Fontane, na terenie uznawanym tradycyjnie za miejsce męczeństwa św. Paw-
ła)76. Mozaika, wykonana przez Francesca Zucchiego według rysunków Giovanniego de Vecchi, powstała na
zamówienie Alessandra Farnese, a ukończona została w latach 1589 1599 (il. 10). Dzieło to przedstawia
Madonnę z Dzieciątkiem, świętymi Anastazym, Bernardem, Zenonem i Wincentym oraz papieżem Klemen-
sem VIII i kardynałem Piętrem Aldobrandinim (Alessandro Farnese zmarł przed ukończeniem mozaiki, stąd
przedstawienia innych donatorów, którzy ją ukończyli). Jezuita Simone Bartolo tak pisał o tej fundacji: „Po-
nieważ trybuna głównego ołtarza [poprzedniego] kościoła była dekorowana mozaiką, kardynał rozpoczął
malować i dekorować w technice mozaiki nową trybunę [konchę apsydy], nawet wspanialszą niż ta, która
była poprzednio"77. Farnese nawiązał także do programu ikonograficznego pierwotnej, nie zachowanej mozai-
ki, która miała przedstawiać Madonnę z Dzieciątkiem i św. Zenonem78. Istniejąca do dzisiaj mozaika łączy
archaizowaną w typie starochrześcijańskim kompozycję (hieratyczne postaci świętych, ponad nimi tronująca
Maria z Dzieciątkiem) ze stylistyką schyłkowego manieryzmu (wydłużony kanon postaci, wykwintne upozo-
wanie Madonny). Podobne spostrzeżenia można poczynić wobec niezrealizowanego projektu freskowej deko-
racji apsydy kościoła S. Lorenzo in Damaso, także autorstwa Giovanniego de Vecchi (około 1589 r, Oxford,
Christ Church)79. Tu także kompozycja została zhierarchizowana: najniżej stoją święci Stefan i Wawrzyniec,
wyżej pośród obłoków - Piotr i Paweł, Jan Chrzciciel i Maria polecają męczenników królującemu Chrystu-
sowi. Projekt można uznać za eklektyczny, zarówno pod względem ikonograficznym (Deesis, współistniejąca
z przedstawieniem Chrystusa w typie Salvator Mundi w promienistej mandorli), jak i stylistycznym (echa
rafaelowskie egzystujące z „mistycznym", epigońskim manieryzmem).
U boku Federica Zuccariego działał mozaicysta Paolo Rossetti, który wykonał według projektu Zucca-
riego mozaiki w jednej z kaplic przy kościele S. Pudenziana i małej kaplicy przy kościele S. Maria in Loreto80.
76 R. Roli, Giovanni de'Vecchi, „Arte antica e moderna", R. 8, 1965, nr 29, s. 54-55; Zuccari, op. cit., s. 238-239;
С. Robertson, Il Gran Cardinale. Alessandro Farnese, Patron of the Arts, New Haven-London 1992, s. 199-200.
77 Cyt. wg Abromson, op. cit., s. 138.
78 Pan vi ni o, De praecipuis Urbis Romae..., s. 113.
79 Robertson, op. cit., s. 168, 170.
80 Zuccari, Restauro e filologia..., s. 495.
63
10. Francesco Zucchi według Giovanniego de Vecchi, mozaika
w Santa Maria Scala Coeli w Rzymie, fot. M. Kaleciński
stanowi tzw. Abbazia delie Tre Fontane, na terenie uznawanym tradycyjnie za miejsce męczeństwa św. Paw-
ła)76. Mozaika, wykonana przez Francesca Zucchiego według rysunków Giovanniego de Vecchi, powstała na
zamówienie Alessandra Farnese, a ukończona została w latach 1589 1599 (il. 10). Dzieło to przedstawia
Madonnę z Dzieciątkiem, świętymi Anastazym, Bernardem, Zenonem i Wincentym oraz papieżem Klemen-
sem VIII i kardynałem Piętrem Aldobrandinim (Alessandro Farnese zmarł przed ukończeniem mozaiki, stąd
przedstawienia innych donatorów, którzy ją ukończyli). Jezuita Simone Bartolo tak pisał o tej fundacji: „Po-
nieważ trybuna głównego ołtarza [poprzedniego] kościoła była dekorowana mozaiką, kardynał rozpoczął
malować i dekorować w technice mozaiki nową trybunę [konchę apsydy], nawet wspanialszą niż ta, która
była poprzednio"77. Farnese nawiązał także do programu ikonograficznego pierwotnej, nie zachowanej mozai-
ki, która miała przedstawiać Madonnę z Dzieciątkiem i św. Zenonem78. Istniejąca do dzisiaj mozaika łączy
archaizowaną w typie starochrześcijańskim kompozycję (hieratyczne postaci świętych, ponad nimi tronująca
Maria z Dzieciątkiem) ze stylistyką schyłkowego manieryzmu (wydłużony kanon postaci, wykwintne upozo-
wanie Madonny). Podobne spostrzeżenia można poczynić wobec niezrealizowanego projektu freskowej deko-
racji apsydy kościoła S. Lorenzo in Damaso, także autorstwa Giovanniego de Vecchi (około 1589 r, Oxford,
Christ Church)79. Tu także kompozycja została zhierarchizowana: najniżej stoją święci Stefan i Wawrzyniec,
wyżej pośród obłoków - Piotr i Paweł, Jan Chrzciciel i Maria polecają męczenników królującemu Chrystu-
sowi. Projekt można uznać za eklektyczny, zarówno pod względem ikonograficznym (Deesis, współistniejąca
z przedstawieniem Chrystusa w typie Salvator Mundi w promienistej mandorli), jak i stylistycznym (echa
rafaelowskie egzystujące z „mistycznym", epigońskim manieryzmem).
U boku Federica Zuccariego działał mozaicysta Paolo Rossetti, który wykonał według projektu Zucca-
riego mozaiki w jednej z kaplic przy kościele S. Pudenziana i małej kaplicy przy kościele S. Maria in Loreto80.
76 R. Roli, Giovanni de'Vecchi, „Arte antica e moderna", R. 8, 1965, nr 29, s. 54-55; Zuccari, op. cit., s. 238-239;
С. Robertson, Il Gran Cardinale. Alessandro Farnese, Patron of the Arts, New Haven-London 1992, s. 199-200.
77 Cyt. wg Abromson, op. cit., s. 138.
78 Pan vi ni o, De praecipuis Urbis Romae..., s. 113.
79 Robertson, op. cit., s. 168, 170.
80 Zuccari, Restauro e filologia..., s. 495.