Rocznik Historii Sztuki (24.1999)

OBLICZA HISTORYZMU W MALARSTWIE RZYMU I BOLONII W LATACH OKOŁO 1580-1615

83

27. Cesare Torelli, Św. Adrian ze świętymi męczennikami, Rzym, S. Maria
delia Mcrcede, fot. według Roma di Sisto V. Le arti e la cultura, Roma 1993

ny przez kardynała Cezarego Baroniusza dla jego tytularnego kościoła, miał wedle zaleceń zleceniodawcy
nawiązywać do prostego schematu wczesnośredniowiecznego fresku przedstawiającego św. Grzegorza z rodzi-
cami127. Bardziej przekonujące nawiązanie do Rafaela sprowadza się w tym obrazie do skrajnego uproszczenia
kompozycji (ograniczonej do trzech ukazanych frontalnie postaci i wieńczących je puttów) i adaptacji w du-
chu wczesnobarokowym świetlistej glorii śpiewających aniołów ze Św. Cecylii Rafaela. Niebiańska światłość
wydobywająca postaci świętych z ziemskiego mroku na obrazie Roncallego ma wymiar augustiańskiej łaski
oświecającej - taką wykładnię roli światła (także w sztukach plastycznych) propagowało wówczas środowisko
oratorian, artystycznych protektorów II Pomarancia128. Dzieło Roncallego wywarło bezpośredni wpływ na
obraz Św. Urszula z towarzyszkami, papieżem Cyriakiem i św. Katarzyną Aleksandryjską Bartolomea

127 Sugestie A. Z uc с ar i ego, {La politica culturale..., s. 184), jakoby Cezary Baroniusz miał wskazać konkretny wzór
ikonograficzny dla obrazu Roncallego w postaci graficznej reprodukcji fresku z czasów Grzegorza Wielkiego, przedstawiającego
św. Grzegorza między świętymi Gordianem i Sylwią, nie znajdują potwierdzenia w źródłach (te wspominają jedynie o sugestiach
Baroniusza dotyczących atrybutu świętej), ani w bezpośrednim zestawieniu wspomnianej ryciny i obrazu Roncallego.

128 Na temat relacji Roncalli - Rafael: W. Chandler-Kirwin, The Life and Drawing Style of Cristofano Roncalli, „Para-
gone", nr 335, 1978, s. 28-29; Bernardini, op. cit., s. 160-161.