DOI article:
Ilkosz, Jerzy: Hala Stulecia we Wrocławiu: dzieło Maxa Berga
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.17216#0180
174
JERZY II.KOSZ
36. Max Berg, projekt krematorium we Wrocławiu, rysunek elewacji i kolumbarium,
1916, Deutsches Muséum w Monachium
W liście do swojego młodszego współpracownika, Paula Heima, Berg napisał: „Architektura powinna
zająć podobne miejsce innym dziedzinom sztuki, by nie zostać jedynie rzemiosłem. Pomimo że język archi-
tektury jest inny, inne są również możliwości duchowego oddziaływania, które nie leżą w obszarze zmysło-
wości, lecz poruszają najgłębiej uczuciowość, są duchowym boskim źródłem, które płynie z sił kosmicznych,
prawdy i miłości"145. Charakterystyczne, że w tym samym czasie, kiedy powstał wspomniany rysunek hali,
r
Berg stworzył projekt swojego pierwszego miasta ogrodu, który usytuował u podnóża góry Ślęży w Sobót-
ce146. We wczesnych latach dwudziestych, zaangażowany w ruch teozoficzny, napisał pracę zgłoszoną do
konkursu organizowanego przez Nietzsche-Archiv w Weimarze147.
Ten, prawdopodobnie najwcześniejszy, rysunek w nietypowej perspektywie wskazuje na jeszcze jeden
aspekt, o którym Berg nie wspominał, a który ze względu na brak skali jest trudny do odczytania. W począt-
kowej fazie projektowej kopuła jego hali miała być jeszcze bardziej gigantyczna i mieć większą rozpiętość.
Dwa następne datowane rysunki z Erkner z listopada i grudnia 1910 roku, obydwa sygnowane „Der
Magistrat"148, prezentują ten sam projekt. Mają one podziałkę, z której wynika, że kopuła miała osiągnąć
rozpiętość ok. 72-73 m, a więc o osiem więcej niż zrealizowana. Większa była również odległość między
apsydami - 100 m, zamiast 95 m. Natomiast wysokość wynosiła około 30 metrów, czyli mniej o 12 m od
zrealizowanej. Projekt ten w stosunku do pierwszego wykazuje znacznie większą klarowność i rzeczowość,
nawiązującą swym konstruktywizmem do architektury inżynierskiej. Spośród niektórych szczegółów różnią-
145 Ausziige aus einem Bńefe von Max Berg an Paul Heim ais Erganzung der Ausfuhrungen von Heim, „MA", nr 3-4, 1925,
podaję za Max Berg Excerpts from a Letter to Paul Heim, w artykule V. Ślapety, Neues Bauen in Breslau, „Rasegna", XI, 1989,
s. 28.
146 Na temat miasta ogrodu Sobótka: M. Berg, Die Besiedlung des Zobten unter Erhaltung seiner landschaftlichen Schônhe-
it, „Schlesien", t. V, 1911-1912, s. 497-501; Ilkosz, Koncepcje urbanistyczne Маха Berga s. 375, W. Kononowicz,
Wrocław. Kierunki rozwoju urbanistycznego w okresie międzywojennym, Wrocław 1997, s. 21.
147 Deutsches Muséum w Monachium, częściowa spuścizna po architekcie, pudlo 050/002-004.
I4X W imieniu magistratu projekty podpisywał Radca Budowlany Miasta (Stadtbaurat), który w Zarządzie odpowiadał za
sprawy budownictwa, w tym przypadku Berg, który piastował to stanowisko. Podpis ten świadczy o tym, że projekty były wyko-
nywane w biurze Miejskiej Deputacji Budowlanej.
JERZY II.KOSZ
36. Max Berg, projekt krematorium we Wrocławiu, rysunek elewacji i kolumbarium,
1916, Deutsches Muséum w Monachium
W liście do swojego młodszego współpracownika, Paula Heima, Berg napisał: „Architektura powinna
zająć podobne miejsce innym dziedzinom sztuki, by nie zostać jedynie rzemiosłem. Pomimo że język archi-
tektury jest inny, inne są również możliwości duchowego oddziaływania, które nie leżą w obszarze zmysło-
wości, lecz poruszają najgłębiej uczuciowość, są duchowym boskim źródłem, które płynie z sił kosmicznych,
prawdy i miłości"145. Charakterystyczne, że w tym samym czasie, kiedy powstał wspomniany rysunek hali,
r
Berg stworzył projekt swojego pierwszego miasta ogrodu, który usytuował u podnóża góry Ślęży w Sobót-
ce146. We wczesnych latach dwudziestych, zaangażowany w ruch teozoficzny, napisał pracę zgłoszoną do
konkursu organizowanego przez Nietzsche-Archiv w Weimarze147.
Ten, prawdopodobnie najwcześniejszy, rysunek w nietypowej perspektywie wskazuje na jeszcze jeden
aspekt, o którym Berg nie wspominał, a który ze względu na brak skali jest trudny do odczytania. W począt-
kowej fazie projektowej kopuła jego hali miała być jeszcze bardziej gigantyczna i mieć większą rozpiętość.
Dwa następne datowane rysunki z Erkner z listopada i grudnia 1910 roku, obydwa sygnowane „Der
Magistrat"148, prezentują ten sam projekt. Mają one podziałkę, z której wynika, że kopuła miała osiągnąć
rozpiętość ok. 72-73 m, a więc o osiem więcej niż zrealizowana. Większa była również odległość między
apsydami - 100 m, zamiast 95 m. Natomiast wysokość wynosiła około 30 metrów, czyli mniej o 12 m od
zrealizowanej. Projekt ten w stosunku do pierwszego wykazuje znacznie większą klarowność i rzeczowość,
nawiązującą swym konstruktywizmem do architektury inżynierskiej. Spośród niektórych szczegółów różnią-
145 Ausziige aus einem Bńefe von Max Berg an Paul Heim ais Erganzung der Ausfuhrungen von Heim, „MA", nr 3-4, 1925,
podaję za Max Berg Excerpts from a Letter to Paul Heim, w artykule V. Ślapety, Neues Bauen in Breslau, „Rasegna", XI, 1989,
s. 28.
146 Na temat miasta ogrodu Sobótka: M. Berg, Die Besiedlung des Zobten unter Erhaltung seiner landschaftlichen Schônhe-
it, „Schlesien", t. V, 1911-1912, s. 497-501; Ilkosz, Koncepcje urbanistyczne Маха Berga s. 375, W. Kononowicz,
Wrocław. Kierunki rozwoju urbanistycznego w okresie międzywojennym, Wrocław 1997, s. 21.
147 Deutsches Muséum w Monachium, częściowa spuścizna po architekcie, pudlo 050/002-004.
I4X W imieniu magistratu projekty podpisywał Radca Budowlany Miasta (Stadtbaurat), który w Zarządzie odpowiadał za
sprawy budownictwa, w tym przypadku Berg, który piastował to stanowisko. Podpis ten świadczy o tym, że projekty były wyko-
nywane w biurze Miejskiej Deputacji Budowlanej.