DOI Artikel:
Ilkosz, Jerzy: Hala Stulecia we Wrocławiu: dzieło Maxa Berga
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.17216#0182
176
.1! R/Y II.KOSZ
39. Niill i Siccardsburg, Pałac Przemysłu na wystawie światowej w 1873 r. w Wiedniu, reprodukcja
z W. Friebe, Vom Kristallpalast zum Sonnenturm. Eine Kulturgeschichte der Weltausstellungen, Leipzig 1983, s. 62
wrocławska była większa od współczesnych kopuł żelbetowych, jak choćby kościoła St. Blasien w Karlsruhe
(1911), której rozpiętość wynosiła 33,1 m, czy szklanej kopuły w pasażu domu towarowego przy Friedrich-
straBe w Berlinie, autorstwa Franza Arensa (1909), o rozpiętości 28,4 m, czy też betonowej hali zrealizowa-
nej w Lipsku w 1913 roku, autorstwa Wilhelma Kreisa o rozpiętości 30 m149.
Nie wydaje się prawdopodobne, by Berg próbował osiągnąć bezwzględny prymat rozpiętości kopuły,
jaki należał do budowli o przykryciach konstrukcji stalowej. Konstruktorzy, którzy wykonywali obliczenia
statyczne Hali Stulecia, Willy Gehler i Gimther Trauer, napisali wprawdzie, że tylko w niewielu przypadkach
przykrycie ze stali i żelaza przekracza miarę 65 m, jak np. w kopule wystawowej w Lyonie z 1894 r. o roz-
piętości 110 m i rotundzie pałacu przemysłu na wystawie światowej w 1873 r. w Wiedniu o rozpiętości 102 m,
autorstwa van der Niill i Siccardsburga150, jednak zwiększenie rozpiętości konstrukcji żelbetowej ponad 100 me-
trów było wówczas niemożliwe.
Warto zauważyć, że układ żebrowy kopuły wrocławskiej hali powtarza strukturę konstrukcji stalowej
hali Friedricha von Thierscha we Frankfurcie nad Menem. Jest to zrozumiałe, gdyż Berg w czasie budowy
hali Thierscha pracował w tym mieście jako inspektor budowlany. Rysunki projektowe z grudnia 1910 г.,
które pokazywał architekt podczas odczytu w siedzibie Kunstgewerbeverein 24 lutego 1911 г., są zachowane
na diapozytywach przechowywanych w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Przedstawione na nich wnętrze
oraz przekroje nie pozostawiają wątpliwości, że projektowana hala miała być konstrukcji żelbetowej.
W „Deutsche Bauzeitung" w odpowiedzi na zarzuty, dotyczące niezastosowania tańszej konstrukcji stalowej,
architekt napisał: „Podczas projektowania hali brano również pod uwagę możliwość realizacji konstrukcji
stalowej, która byłaby tańsza o 30 000 marek niż żelbet, co stanowi 2% ogólnej sumy kosztów budowy. Ta
mała różnica przemówiła za użyciem w tej monumentalnej budowli żelazobetonu151. Zastosowanie zbrojonego
144 Gehler, Trauer, op. cit., s. 58; Posener, Berlin..., s. 492-493; W. Nerdinger, E. Mai, Wilhelm Kreis, Architekt
zwischen Kaiserreich und Demokratie 1873-1955, Munchen-Berlin 1994, s. 77-78.
150 Gehler, Trauer, op. cit., s. 55-56; por także: W. Friebe, Vom Kristallpalast zum Sonnenturm. Eine Kulturgeschichte
der Weltausstellungen, Leipzig, 1983, s. 51-54, 62, 66.
151 Berg, Trauer, op. cit., s. 164.
.1! R/Y II.KOSZ
39. Niill i Siccardsburg, Pałac Przemysłu na wystawie światowej w 1873 r. w Wiedniu, reprodukcja
z W. Friebe, Vom Kristallpalast zum Sonnenturm. Eine Kulturgeschichte der Weltausstellungen, Leipzig 1983, s. 62
wrocławska była większa od współczesnych kopuł żelbetowych, jak choćby kościoła St. Blasien w Karlsruhe
(1911), której rozpiętość wynosiła 33,1 m, czy szklanej kopuły w pasażu domu towarowego przy Friedrich-
straBe w Berlinie, autorstwa Franza Arensa (1909), o rozpiętości 28,4 m, czy też betonowej hali zrealizowa-
nej w Lipsku w 1913 roku, autorstwa Wilhelma Kreisa o rozpiętości 30 m149.
Nie wydaje się prawdopodobne, by Berg próbował osiągnąć bezwzględny prymat rozpiętości kopuły,
jaki należał do budowli o przykryciach konstrukcji stalowej. Konstruktorzy, którzy wykonywali obliczenia
statyczne Hali Stulecia, Willy Gehler i Gimther Trauer, napisali wprawdzie, że tylko w niewielu przypadkach
przykrycie ze stali i żelaza przekracza miarę 65 m, jak np. w kopule wystawowej w Lyonie z 1894 r. o roz-
piętości 110 m i rotundzie pałacu przemysłu na wystawie światowej w 1873 r. w Wiedniu o rozpiętości 102 m,
autorstwa van der Niill i Siccardsburga150, jednak zwiększenie rozpiętości konstrukcji żelbetowej ponad 100 me-
trów było wówczas niemożliwe.
Warto zauważyć, że układ żebrowy kopuły wrocławskiej hali powtarza strukturę konstrukcji stalowej
hali Friedricha von Thierscha we Frankfurcie nad Menem. Jest to zrozumiałe, gdyż Berg w czasie budowy
hali Thierscha pracował w tym mieście jako inspektor budowlany. Rysunki projektowe z grudnia 1910 г.,
które pokazywał architekt podczas odczytu w siedzibie Kunstgewerbeverein 24 lutego 1911 г., są zachowane
na diapozytywach przechowywanych w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Przedstawione na nich wnętrze
oraz przekroje nie pozostawiają wątpliwości, że projektowana hala miała być konstrukcji żelbetowej.
W „Deutsche Bauzeitung" w odpowiedzi na zarzuty, dotyczące niezastosowania tańszej konstrukcji stalowej,
architekt napisał: „Podczas projektowania hali brano również pod uwagę możliwość realizacji konstrukcji
stalowej, która byłaby tańsza o 30 000 marek niż żelbet, co stanowi 2% ogólnej sumy kosztów budowy. Ta
mała różnica przemówiła za użyciem w tej monumentalnej budowli żelazobetonu151. Zastosowanie zbrojonego
144 Gehler, Trauer, op. cit., s. 58; Posener, Berlin..., s. 492-493; W. Nerdinger, E. Mai, Wilhelm Kreis, Architekt
zwischen Kaiserreich und Demokratie 1873-1955, Munchen-Berlin 1994, s. 77-78.
150 Gehler, Trauer, op. cit., s. 55-56; por także: W. Friebe, Vom Kristallpalast zum Sonnenturm. Eine Kulturgeschichte
der Weltausstellungen, Leipzig, 1983, s. 51-54, 62, 66.
151 Berg, Trauer, op. cit., s. 164.