DOI Artikel:
Ilkosz, Jerzy: Hala Stulecia we Wrocławiu: dzieło Maxa Berga
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.17216#0183
HALA STULECIA WE WROCŁAWIU DZIEŁO МАХА BERGA
177
40. Richard Pltiddemann i Heinrich Ktister, hala targowa we Wrocławiu, 1906-1908, fotografia z ok. 1910,
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział Zbiorów Graficznych
betonu do konstrukcji hali, poza oficjalnymi enuncjacjami, które tłumaczyły wybór materiału bezpieczeń-
stwem przeciwpożarowym oraz oszczędnościami w eksploatacji, można również wyjaśnić pewną tradycją
stosowania tego typu materiału we wrocławskim budownictwie. Nie bez wpływu na wybór były zapewne,
jedne z pierwszych w Europie, żelbetowe konstrukcje parabolicznych łuków w halach targowych z lat 1906-
1908 projektu Hansa Kustera i Richarda Pluddemanna. Jak zauważa Kathleen James, wrocławskie hale tar-
gowe w zastosowaniu żelazobetonu mogły być wzorem nie tylko dla Hali Stulecia, ale również dla biurowca
Hansa Poelziga. Ich nowoczesna konstrukcja nie była wówczas doceniona, być może z powodu obudowy
wnętrza historyzującym płaszczem152.
Dwa rysunki utrwalone na diapozytywach, jeden przedstawiający widok wnętrza, drugi zaś - przekrój
hali, mają wprawdzie podaną skalę, nie jest ona jednak do odczytania. Mierząc proporcje, można zauważyć,
że stosunek szerokości do wysokości wynosi ok. 2,4, zatem tyle co w projektach z Erkner. Można więc
przypuszczać, że również te rysunki przedstawiają kopułę o rozpiętości ok. 73 m. Zachowany w tych samych
zbiorach diapozytyw, przedstawiający rzut hali z lutego 1911 roku, z podaną miarą 100 metrów od brzegów
152 Chciałbym podziękować Kathleen James z Berkeley za udostępnienie maszynopisu artykułu pt. Architektur fur ein Mas-
senpublikum: Die Jahrhunderthalle in Breslau, przedstawionego w lipcu 1997 r. w Erkner w Institut fur Regionalentwicklung und
Structurplanung. Referat ten będzie fragmentem książki o architekturze niemieckiej z 1910-1940, która wkrótce ukaże się w Sta-
nach Zjednoczonych. A. Gryglewska, Richard Pluddemann - architekt wrocławski (1846-1910) mps, praca doktorska, t. 2,
s. 81-85, Politechnika Wrocławska, 1996; taż, Architektura Wrocławia XIX-XX wieku w twórczości Richarda Pluddemanna, Wro-
cław 1999, s. 210-215; J. Wybraniec-Krzy wka, Hala Targowa, [w:] A. Gryglewska, Richard Pluddemann 1846-1910.
Architekt Wrocławia, Wrocław 1998, s. 161; J. 11 к o s z, Ł. Krzywka, Pierwszy nowoczesny biurowiec w Europie projektu Hansa
Poelziga, „Roczniki Wrocławskie" t. IV, 1997, Wrocław 1998, s. 317-333.
177
40. Richard Pltiddemann i Heinrich Ktister, hala targowa we Wrocławiu, 1906-1908, fotografia z ok. 1910,
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział Zbiorów Graficznych
betonu do konstrukcji hali, poza oficjalnymi enuncjacjami, które tłumaczyły wybór materiału bezpieczeń-
stwem przeciwpożarowym oraz oszczędnościami w eksploatacji, można również wyjaśnić pewną tradycją
stosowania tego typu materiału we wrocławskim budownictwie. Nie bez wpływu na wybór były zapewne,
jedne z pierwszych w Europie, żelbetowe konstrukcje parabolicznych łuków w halach targowych z lat 1906-
1908 projektu Hansa Kustera i Richarda Pluddemanna. Jak zauważa Kathleen James, wrocławskie hale tar-
gowe w zastosowaniu żelazobetonu mogły być wzorem nie tylko dla Hali Stulecia, ale również dla biurowca
Hansa Poelziga. Ich nowoczesna konstrukcja nie była wówczas doceniona, być może z powodu obudowy
wnętrza historyzującym płaszczem152.
Dwa rysunki utrwalone na diapozytywach, jeden przedstawiający widok wnętrza, drugi zaś - przekrój
hali, mają wprawdzie podaną skalę, nie jest ona jednak do odczytania. Mierząc proporcje, można zauważyć,
że stosunek szerokości do wysokości wynosi ok. 2,4, zatem tyle co w projektach z Erkner. Można więc
przypuszczać, że również te rysunki przedstawiają kopułę o rozpiętości ok. 73 m. Zachowany w tych samych
zbiorach diapozytyw, przedstawiający rzut hali z lutego 1911 roku, z podaną miarą 100 metrów od brzegów
152 Chciałbym podziękować Kathleen James z Berkeley za udostępnienie maszynopisu artykułu pt. Architektur fur ein Mas-
senpublikum: Die Jahrhunderthalle in Breslau, przedstawionego w lipcu 1997 r. w Erkner w Institut fur Regionalentwicklung und
Structurplanung. Referat ten będzie fragmentem książki o architekturze niemieckiej z 1910-1940, która wkrótce ukaże się w Sta-
nach Zjednoczonych. A. Gryglewska, Richard Pluddemann - architekt wrocławski (1846-1910) mps, praca doktorska, t. 2,
s. 81-85, Politechnika Wrocławska, 1996; taż, Architektura Wrocławia XIX-XX wieku w twórczości Richarda Pluddemanna, Wro-
cław 1999, s. 210-215; J. Wybraniec-Krzy wka, Hala Targowa, [w:] A. Gryglewska, Richard Pluddemann 1846-1910.
Architekt Wrocławia, Wrocław 1998, s. 161; J. 11 к o s z, Ł. Krzywka, Pierwszy nowoczesny biurowiec w Europie projektu Hansa
Poelziga, „Roczniki Wrocławskie" t. IV, 1997, Wrocław 1998, s. 317-333.