DOI Artikel:
Woziński, Andrzej: Michał z Augsburga, Mistrz Paweł i epilog gotyckiej rzeźby gdańskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0047
MICHAŁ Z AUGSBURGA, MISTRZ PAWEŁ I EPILOG GOTYCKIEJ RZEŹBY GDAŃSKIEJ
41
47. Mistrz Paweł, retabulum Pokłonu Trzech Króli: 48. Mistrz Paweł, retabulum Pokłonu Trzech Króli:
Maria, z kościoła św. Katarzyny w Gdańsku Maria, z kościoła św. Katarzyny w Gdańsku
Rzeźby z retabulum Pokłonu Trzech Króli oraz figura Chrystusa Salvatora mają kluczowe znaczenie
dla dalszych dociekań atrybucyjnych, dostarczając licznych punktów odniesienia w konfrontacji z dziełami
o podobnym charakterze stylistycznym. Poza wymienionymi wyżej cechami formalnostylistycznymi wspól-
nymi z pracami z Dworu Artusa, rzeźby te ujawniają dalsze specyficzne znamiona języka rzeźbiarskiego
Mistrza Pawła. Do jego składni należą rozsiane na powierzchni szat drobne, owalne w zarysie niecki, cien-
kie, równolegle biegnące fałdy, zebrane ponad paskiem w rozetę, grube fałdy, zataczające łuk ponad kola-
nami oraz kloszowo rozpostarte draperie pod nimi, poły szat, przybierające kształt zaostrzonych języków
z małżowinowymi wywinięciami (szaty figur Marii i św. Elżbiety w scenie Nawiedzenia - il. 55), które
występują także pojedynczo lub parami w dolnych partiach szat. Uwagę zwracają również pewne motywy
dekoracyjne, jak drobna kratka na brzegach szat, obszycie dekoltu Marii (il. 47-48) o podobnym deseniu,
z dodatkiem gładkich, ukośnych pasków, karbowane brzegi podwiki św. Elżbiety oraz maforium, starannie
ułożone w fale, okalające twarz świętej. Szaty, żyjące własnym, bujnym życiem, pozostają w znacznym
stopniu niezależne od kształtów i ruchu ciała, które niemal ginie pod gąszczem draperii. Swoiście Mistrz
Paweł traktuje postać ludzką, zmieniając jej naturalne kształty i proporcje, ukazując jej poruszenie w sposób
nie zawsze zgodny z normalną motoryką i siłą ciążenia. Postaci mają wydłużone dolne partie ciała i zarazem
ślady te pochodzą, nie wiadomo, sądzę jednak, że nie są to relikty pierwotnej warstwy malarskiej. Pokrywająca rzeźby monochro-
matyczna, ciemnobrązowa glazura, sprawia wrażenie oryginalnej. Literatura fachowa odnotowała wiele przykładów podobnego
malarskiego wykończenia rzeźb z końca XV i początków XVI w. J. R o s e n f e 1 d, Die nichtpolychromierte Holzskulptur urn1500.
Schein und Sein des Materials, „Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums und Berichte aus dem Forschungsinstitut fur Re-
alienkunde", 1995, s. 186-199; J. Ko s to w s ki, „Holzsichtigkeit" w niemieckiej rzeźbie ołtarzowej późnego średniowiecza jako
wyraz dążeń reformatorskich, [w:] Sztuka i dialog wyznań w XVI i XVII wieku. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki.
Wrocław, listopad 1999, Warszawa 2000, s. 103-118 (tutaj literatura dotycząca zagadnienia). Ponadto precyzyjne, uwzględniające
detale, rzeźbiarskie opracowanie faktury zdaje się przemawiać za tym, iż powierzchnia miała w zamierzeniu artysty pozostać
w postaci, w której przetrwała do dzisiaj. Nałożenie warstw gruntu i polichromii przytłumiłoby zapewne finezję pracy dłuta rzeź-
biarza, podczas gdy zastosowanie estetyki monochromatycznej uwydatnia walory stricte rzeźbiarskie.
41
47. Mistrz Paweł, retabulum Pokłonu Trzech Króli: 48. Mistrz Paweł, retabulum Pokłonu Trzech Króli:
Maria, z kościoła św. Katarzyny w Gdańsku Maria, z kościoła św. Katarzyny w Gdańsku
Rzeźby z retabulum Pokłonu Trzech Króli oraz figura Chrystusa Salvatora mają kluczowe znaczenie
dla dalszych dociekań atrybucyjnych, dostarczając licznych punktów odniesienia w konfrontacji z dziełami
o podobnym charakterze stylistycznym. Poza wymienionymi wyżej cechami formalnostylistycznymi wspól-
nymi z pracami z Dworu Artusa, rzeźby te ujawniają dalsze specyficzne znamiona języka rzeźbiarskiego
Mistrza Pawła. Do jego składni należą rozsiane na powierzchni szat drobne, owalne w zarysie niecki, cien-
kie, równolegle biegnące fałdy, zebrane ponad paskiem w rozetę, grube fałdy, zataczające łuk ponad kola-
nami oraz kloszowo rozpostarte draperie pod nimi, poły szat, przybierające kształt zaostrzonych języków
z małżowinowymi wywinięciami (szaty figur Marii i św. Elżbiety w scenie Nawiedzenia - il. 55), które
występują także pojedynczo lub parami w dolnych partiach szat. Uwagę zwracają również pewne motywy
dekoracyjne, jak drobna kratka na brzegach szat, obszycie dekoltu Marii (il. 47-48) o podobnym deseniu,
z dodatkiem gładkich, ukośnych pasków, karbowane brzegi podwiki św. Elżbiety oraz maforium, starannie
ułożone w fale, okalające twarz świętej. Szaty, żyjące własnym, bujnym życiem, pozostają w znacznym
stopniu niezależne od kształtów i ruchu ciała, które niemal ginie pod gąszczem draperii. Swoiście Mistrz
Paweł traktuje postać ludzką, zmieniając jej naturalne kształty i proporcje, ukazując jej poruszenie w sposób
nie zawsze zgodny z normalną motoryką i siłą ciążenia. Postaci mają wydłużone dolne partie ciała i zarazem
ślady te pochodzą, nie wiadomo, sądzę jednak, że nie są to relikty pierwotnej warstwy malarskiej. Pokrywająca rzeźby monochro-
matyczna, ciemnobrązowa glazura, sprawia wrażenie oryginalnej. Literatura fachowa odnotowała wiele przykładów podobnego
malarskiego wykończenia rzeźb z końca XV i początków XVI w. J. R o s e n f e 1 d, Die nichtpolychromierte Holzskulptur urn1500.
Schein und Sein des Materials, „Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums und Berichte aus dem Forschungsinstitut fur Re-
alienkunde", 1995, s. 186-199; J. Ko s to w s ki, „Holzsichtigkeit" w niemieckiej rzeźbie ołtarzowej późnego średniowiecza jako
wyraz dążeń reformatorskich, [w:] Sztuka i dialog wyznań w XVI i XVII wieku. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki.
Wrocław, listopad 1999, Warszawa 2000, s. 103-118 (tutaj literatura dotycząca zagadnienia). Ponadto precyzyjne, uwzględniające
detale, rzeźbiarskie opracowanie faktury zdaje się przemawiać za tym, iż powierzchnia miała w zamierzeniu artysty pozostać
w postaci, w której przetrwała do dzisiaj. Nałożenie warstw gruntu i polichromii przytłumiłoby zapewne finezję pracy dłuta rzeź-
biarza, podczas gdy zastosowanie estetyki monochromatycznej uwydatnia walory stricte rzeźbiarskie.