Rocznik Historii Sztuki (27.2002)

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KOMITETU NAUK O SZTUCE PAN
OD CZERWCA 2001 DO KOŃCA MARCA 2002 ROKU

Komitet i jego prezydium działa w składzie niezmienionym od zeszłorocznego sprawozdania.

I. W okresie sprawozdawczym odbyły się trzy posiedzenia plenarne z referatami naukowymi.

30 listopada 2001 r. prof. dr hab. Piotr Skubiszewski, członek korespondent PAN, wygłosił referat
Obraz Babilonu w Beatusie, czyli o współpracy historyka sztuki i orientalisty. Autor przedstawił w nim
główne wyniki pracy, napisanej wspólnie z Lucien-Jean Bordem, L'image de Babylone aux serpents dans
les Beatus. Contribution à l'étude des influences du Proche-Orient antique dans l'art du haut Moyen Age
(Paryż 2000), poświęcając jednocześnie osobną uwagę metodologii tego badania, które wymagało połącze-
nia kompetencji historyka sztuki mediewisty i orientalisty-biblisty. Przedmiotem pracy jest przedstawienie
Babilonu wyobrażonego jako miasto otoczone wężami. Powstało ono w Starej Kastylii w 1. połowie X w.
i pierwotnie stanowiło ilustrację frontispisową, umieszczaną w kodeksach Beatusa przed Hieronimowym
komentarzem do Księgi Daniela. Geneza obrazu tkwi w mezopotamskiej ikonografii miejsca kultowego,
chronionego przez węże; ikonografia ta ukształtowała się w Babilonii w okresie kasyckim, ale później była
kontynuowana w różnych formach w sztuce kananejskiej, żydowskiej i islamskiej. Podjęty przez twórcę
miniatury model przynosi zatem „portret" Babilonu jako miejsca świętego i nawiązuje tym samym bezpo-
średnio do autentycznych przedstawień religijnych tego największego ośrodka cywilizacji bliskowschod-
nich. Jednocześnie obraz jest zgodny z treścią Księgi Daniela i jej Hieronimowego komentarza: wyobrażony
w środku miasta grobowiec trzech izraelskich młodzieńców przypomina, że w tym konkretnym miejscu
historycznym, będącym tak dla Izraela, jak dla chrześcijan, wielkim symbolem pogaństwa i zła, Bóg jest
obecny dzięki wyznaniu, złożonemu przez swych nieustraszonych czcicieli. Autor miniatury uczynił z iko-
nografii mezopotamskiego miejsca sakralnego obraz Babilonu starotestamentowego, odczytanego w duchu
egzegezy Hieronima, który szczególnie w komentarzu do Księgi Daniela podkreślał obecność Boga w każ-
dym momencie historii i w każdym miejscu, nawet wśród największego zła. Dość rzadki, jakkolwiek
nieodosobniony przypadek sięgnięcia przez artystę wczesnego średniowiecza do wzoru bliskowschodniego
z okresu starożytnego nie jest czymś niezwykłym na tle bezustannych podróży uczonych żydowskich i arab-