DOI article:
Woziński, Andrzej: Michał z Augsburga, Mistrz Paweł i epilog gotyckiej rzeźby gdańskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0079
MICHAŁ Z AUGSBURGA, MISTRZ PAWEŁ I EPILOG GOTYCKIEJ RZEŹBY GDAŃSKIEJ
73
91. Retabulum Koronacji NMP z kościoła ewangelickiego w Ostrowitem
brzegi szat, ścieląc się na podłożu, kreślą niespokojną, falistą linię, gesty postaci są jednakowo sztywne
i pozbawione wyrazu. Trudno zgodzić się z Drostem300, który w reliefach nastawy baldachimowej Pięknej
Madonny doszukał się wpływu Mistrza Pawła. Styl, siła wyrazu, jakość prac tego znakomitego rzeźbiarza
to zupełnie inne sfery artystyczne. Niezbyt przekonywająco rysuje się hipoteza Zalewskiej301 o pochodzeniu
nastawy z kościoła Franciszkanów w Gdańsku. Program ikonograficzny ma niewątpliwie silne związki z mi-
norytami, lecz czy nie jest bardziej prawdopodobne, iż fundatorem było bractwo malborskie z Dworu Ar-
tusa, znane jako „fraternitas rosarii beatissimae Marie virginis curiae Artis", które w 1499 r. otrzymało od
Rady Miejskiej kaplicę Świętego Krzyża w kościele Mariackim?302 Zalewska przypuszcza, iż nastawa mogła
być przeniesiona z kościoła konwentualnego do Mariackiego w 1555 г., gdy klasztor został przekazany
radzie miejskiej303. Narzuca się pytanie, dlaczego ta nastawa miałaby być przenoszona, gdy inne elementy,
należące niewątpliwie do wyposażenia świątyni - retabula św. Franciszka i Trójcy Świętej - pozostały po
kasacie klasztoru na pierwotnym miejscu. Bogdanowicz304, zwracając uwagę na malowane wizerunki
św. Brygidy oraz świętych szwedzkich, wysunął natomiast przypuszczenie, że fundatorem mogło być Brac-
two św. Brygidy z kościoła Mariackiego. W kwestii fundatora i daty powstania nastawy wypowiedziała się
Cieślak, przypuszczając, że mógł nim być franciszkanin Aleksander Svenichen, powołany w 1524 r. na
stanowisko kaznodziei w kościele Mariackim, zaś dzieło wykonane między 1526 (powrót Svenichena do
Gdańska) a 1529 r. (jego śmierć)305.
300 Dr os t, Kunstdenkmaler..., Bd. 4, Die Marienkirche..., s. 91. Pogląd ten podtrzymała Cieślak, op. cit., s. 99.
301 К. Zalewska, Wieniec różany Pięknej Madonny gdańskiej na tle ikonografii różańcowej, „Biuletyn Historii Sztuki",
XLV, 1983, nr 2, s. 180 i n.
302 Zapis podający takie określenie bractwa malborskiego pochodzi z 1499 г.; R Simson, Der Artushof in Danzig und seine
Bruderschaften, die Banken, Danzig 1900, s. 49, 52.
303 Zalewska, Wieniec różany..., s. 180; eadem, Modlitwa i obraz. Średniowieczna ikonografia różańcowa, Warszawa
1994, s. 67. O przekazaniu kościoła Radzie Miejskiej: Urkundenbuch der alten sàchsischen Franziskanerprovinzen, Bd. 2, Die
Kustodie Preussen, Dusseldorf 1913, s. 142, nr 548.
304 S. Bogdanowicz, Dzieła sztuki sakralnej bazyliki mariackiej w Gdańsku, Gdańsk 1990, s. 369-372.
305 Cieślak, op. cit., s. 51, 99-100.
73
91. Retabulum Koronacji NMP z kościoła ewangelickiego w Ostrowitem
brzegi szat, ścieląc się na podłożu, kreślą niespokojną, falistą linię, gesty postaci są jednakowo sztywne
i pozbawione wyrazu. Trudno zgodzić się z Drostem300, który w reliefach nastawy baldachimowej Pięknej
Madonny doszukał się wpływu Mistrza Pawła. Styl, siła wyrazu, jakość prac tego znakomitego rzeźbiarza
to zupełnie inne sfery artystyczne. Niezbyt przekonywająco rysuje się hipoteza Zalewskiej301 o pochodzeniu
nastawy z kościoła Franciszkanów w Gdańsku. Program ikonograficzny ma niewątpliwie silne związki z mi-
norytami, lecz czy nie jest bardziej prawdopodobne, iż fundatorem było bractwo malborskie z Dworu Ar-
tusa, znane jako „fraternitas rosarii beatissimae Marie virginis curiae Artis", które w 1499 r. otrzymało od
Rady Miejskiej kaplicę Świętego Krzyża w kościele Mariackim?302 Zalewska przypuszcza, iż nastawa mogła
być przeniesiona z kościoła konwentualnego do Mariackiego w 1555 г., gdy klasztor został przekazany
radzie miejskiej303. Narzuca się pytanie, dlaczego ta nastawa miałaby być przenoszona, gdy inne elementy,
należące niewątpliwie do wyposażenia świątyni - retabula św. Franciszka i Trójcy Świętej - pozostały po
kasacie klasztoru na pierwotnym miejscu. Bogdanowicz304, zwracając uwagę na malowane wizerunki
św. Brygidy oraz świętych szwedzkich, wysunął natomiast przypuszczenie, że fundatorem mogło być Brac-
two św. Brygidy z kościoła Mariackiego. W kwestii fundatora i daty powstania nastawy wypowiedziała się
Cieślak, przypuszczając, że mógł nim być franciszkanin Aleksander Svenichen, powołany w 1524 r. na
stanowisko kaznodziei w kościele Mariackim, zaś dzieło wykonane między 1526 (powrót Svenichena do
Gdańska) a 1529 r. (jego śmierć)305.
300 Dr os t, Kunstdenkmaler..., Bd. 4, Die Marienkirche..., s. 91. Pogląd ten podtrzymała Cieślak, op. cit., s. 99.
301 К. Zalewska, Wieniec różany Pięknej Madonny gdańskiej na tle ikonografii różańcowej, „Biuletyn Historii Sztuki",
XLV, 1983, nr 2, s. 180 i n.
302 Zapis podający takie określenie bractwa malborskiego pochodzi z 1499 г.; R Simson, Der Artushof in Danzig und seine
Bruderschaften, die Banken, Danzig 1900, s. 49, 52.
303 Zalewska, Wieniec różany..., s. 180; eadem, Modlitwa i obraz. Średniowieczna ikonografia różańcowa, Warszawa
1994, s. 67. O przekazaniu kościoła Radzie Miejskiej: Urkundenbuch der alten sàchsischen Franziskanerprovinzen, Bd. 2, Die
Kustodie Preussen, Dusseldorf 1913, s. 142, nr 548.
304 S. Bogdanowicz, Dzieła sztuki sakralnej bazyliki mariackiej w Gdańsku, Gdańsk 1990, s. 369-372.
305 Cieślak, op. cit., s. 51, 99-100.