DOI article:
Nowacki, Dariusz: Warsztat złotnika gdańskiego Petera II Rodego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0104
98
DARIUSZ NOWACKI
2. Puchar, 1676-1689. Moskwa, Kreml, 3. Puchar, 1676-1689. Moskwa, Kreml, 4. Puchar, 1676-1689 (pokrywa:
fot. Muzeum (kat. 2) fot. Muzeum (kat. 5) Moskwa, 1746), Gdańsk, Muzeum
Historyczne Miasta Gdańska, fot.
Alicja Firynowicz (kat. 7)
Dwa niemal identyczne, pozbawione pokryw, puchary w zbiorach Zbrojowni kremlowskiej w Mo-
skwie (kat. 2-3, il. 2)4() odróżniają się od wyżej omówionego masywniejszymi proporcjami, zwłaszcza
wydatnej czary z motywami narcyzów i tulipanów, tak charakterystycznych dla ornamentyki 3. ćwierci
XVII w. Powtarza się też inny ulubiony motyw gdańskich złotników tego czasu - spiralne skręcenie pukli
na czarze, a także nodus w kształcie balasu. Pukle na stopie przybierają kształt kropli. Jednolite złocenie,
chętnie stosowane w gdańskich wyrobach jeszcze w latach sześćdziesiątych, ustępuje złoceniu fragmentów,
podkreślającemu formy wybranych partii, rozpowszechnionemu w następnym dziesięcioleciu.
Czwarty puchar Rodego, niegdyś także przechowywany na Kremlu w Moskwie, skąd najpewniej został
sprzedany po Rewolucji Październikowej (kat. 4), nie różnił się - o ile wolno sądzić z opisu - od pary
omówionej powyżej; był nieco wyższy, pozbawiony pokrywy, z trzonem w kształcie wazonu, dekorowany
motywami akantu z wplecionymi owocami oraz wizerunkami puttów.
Kolejny puchar, zachowany na Kremlu (kat. 5, il. 3), przy podobnej sylwecie, znacząco różni się de-
koracją. Słabo rozczłonkowaną stopę pokrywa repusowana wić akantowa z kwiatami, trzon stanowi odlewa-
na figurka putta, podtrzymującego czaszę naczynia w uniesionych dłoniach, przybranego w rozwianą,
pofałdowaną, skąpą tunikę. Czarę szczelnie pokrywają dwa naprzemianległe rzędy sercowatych pól; w dol-
nych, mniejszych, widnieją: galopujący koń, leżąca krowa i biegnący jeleń - zapewne personifikacje tem-
peramentów. W górnych mamy męskie postacie na tle schematycznie zaznaczonego pejzażu: grający na
lutni, pijący, nalewający wino do czary - ich symbolika ma związek z toastową funkcją naczynia. Częścio-
we złocenie podkreśla elementy dekoracyjne. Pokrywa nie zachowała się.
Scenki figuralne, a nawet postać putta, odróżniają się swą artystyczną nieporadnością, kontrastując ze
sprawnie repusowaną ornamentacją. Owym scenom brak finezji obecnej jeszcze w wyrobach poprzedniego
pokolenia gdańskich mistrzów, których czas największej aktywności przypadł na połowę XVII w., by przy-
wołać zestawy stworzeń morskich, lądowych i powietrznych, wirtuozersko cyzelowane na kuflach Andreasa
I Mackensena z początku lat sześćdziesiątych XVII w.41 W środowisku, w którym ambitne artystycznie,
pracowicie cyzelowane odlewy były domeną przybyszów - przede wszystkim medalierów (Sebastian Da-
Czihak, op. cit., s. 35, 37, 55, Fig. 11 - ostatnio uznany za pracę Jeana Barbiera (czynny zapewne w latach 1623-1626) -
Gradowski, Kasprzak-Miler, op. cit., s. 90-91. Inny puchar - z niezidentyfikowanego warsztatu - należący do cechu
piekarzy, z datą 1631, dawniej: Gdańsk, Provinzial Muséum - Czihak, op. cit., Tal. 7; Danziger Silber..., s. 12-13.
40 Pani Natalii Raszkowan dziękuję za udostępnienie materiałów do opracowywanego przez nią katalogu polskich sreber ze
zbiorów moskiewskiego Kremla.
41 Jeden w 1993 r. w Galerii Fizek w Poznaniu - Nowacki, Gdańskie złotnictwo..., s. 241-243, il. 9; drugi na aukcji
Sotheby's w Genewie - Silver, Gold Boxes and Fabergé, 18-19 V 1998, s. 54-55, poz. 157.
DARIUSZ NOWACKI
2. Puchar, 1676-1689. Moskwa, Kreml, 3. Puchar, 1676-1689. Moskwa, Kreml, 4. Puchar, 1676-1689 (pokrywa:
fot. Muzeum (kat. 2) fot. Muzeum (kat. 5) Moskwa, 1746), Gdańsk, Muzeum
Historyczne Miasta Gdańska, fot.
Alicja Firynowicz (kat. 7)
Dwa niemal identyczne, pozbawione pokryw, puchary w zbiorach Zbrojowni kremlowskiej w Mo-
skwie (kat. 2-3, il. 2)4() odróżniają się od wyżej omówionego masywniejszymi proporcjami, zwłaszcza
wydatnej czary z motywami narcyzów i tulipanów, tak charakterystycznych dla ornamentyki 3. ćwierci
XVII w. Powtarza się też inny ulubiony motyw gdańskich złotników tego czasu - spiralne skręcenie pukli
na czarze, a także nodus w kształcie balasu. Pukle na stopie przybierają kształt kropli. Jednolite złocenie,
chętnie stosowane w gdańskich wyrobach jeszcze w latach sześćdziesiątych, ustępuje złoceniu fragmentów,
podkreślającemu formy wybranych partii, rozpowszechnionemu w następnym dziesięcioleciu.
Czwarty puchar Rodego, niegdyś także przechowywany na Kremlu w Moskwie, skąd najpewniej został
sprzedany po Rewolucji Październikowej (kat. 4), nie różnił się - o ile wolno sądzić z opisu - od pary
omówionej powyżej; był nieco wyższy, pozbawiony pokrywy, z trzonem w kształcie wazonu, dekorowany
motywami akantu z wplecionymi owocami oraz wizerunkami puttów.
Kolejny puchar, zachowany na Kremlu (kat. 5, il. 3), przy podobnej sylwecie, znacząco różni się de-
koracją. Słabo rozczłonkowaną stopę pokrywa repusowana wić akantowa z kwiatami, trzon stanowi odlewa-
na figurka putta, podtrzymującego czaszę naczynia w uniesionych dłoniach, przybranego w rozwianą,
pofałdowaną, skąpą tunikę. Czarę szczelnie pokrywają dwa naprzemianległe rzędy sercowatych pól; w dol-
nych, mniejszych, widnieją: galopujący koń, leżąca krowa i biegnący jeleń - zapewne personifikacje tem-
peramentów. W górnych mamy męskie postacie na tle schematycznie zaznaczonego pejzażu: grający na
lutni, pijący, nalewający wino do czary - ich symbolika ma związek z toastową funkcją naczynia. Częścio-
we złocenie podkreśla elementy dekoracyjne. Pokrywa nie zachowała się.
Scenki figuralne, a nawet postać putta, odróżniają się swą artystyczną nieporadnością, kontrastując ze
sprawnie repusowaną ornamentacją. Owym scenom brak finezji obecnej jeszcze w wyrobach poprzedniego
pokolenia gdańskich mistrzów, których czas największej aktywności przypadł na połowę XVII w., by przy-
wołać zestawy stworzeń morskich, lądowych i powietrznych, wirtuozersko cyzelowane na kuflach Andreasa
I Mackensena z początku lat sześćdziesiątych XVII w.41 W środowisku, w którym ambitne artystycznie,
pracowicie cyzelowane odlewy były domeną przybyszów - przede wszystkim medalierów (Sebastian Da-
Czihak, op. cit., s. 35, 37, 55, Fig. 11 - ostatnio uznany za pracę Jeana Barbiera (czynny zapewne w latach 1623-1626) -
Gradowski, Kasprzak-Miler, op. cit., s. 90-91. Inny puchar - z niezidentyfikowanego warsztatu - należący do cechu
piekarzy, z datą 1631, dawniej: Gdańsk, Provinzial Muséum - Czihak, op. cit., Tal. 7; Danziger Silber..., s. 12-13.
40 Pani Natalii Raszkowan dziękuję za udostępnienie materiałów do opracowywanego przez nią katalogu polskich sreber ze
zbiorów moskiewskiego Kremla.
41 Jeden w 1993 r. w Galerii Fizek w Poznaniu - Nowacki, Gdańskie złotnictwo..., s. 241-243, il. 9; drugi na aukcji
Sotheby's w Genewie - Silver, Gold Boxes and Fabergé, 18-19 V 1998, s. 54-55, poz. 157.