DOI Artikel:
Nowacki, Dariusz: Warsztat złotnika gdańskiego Petera II Rodego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0111
WARSZTAT ZŁOTNIKA GDAŃSKIEGO PETERA II RODEGO
105
12-13. Kubek, zapewne 1677-1678. Kraków, Zamek Królewski na Wawelu, fot. Adam Wierzba (kat. 20)
Pod względem stylistycznym bardzo zwartą grupę stanowi trzynaście kubków w kształcie odwrócone-
go, ściętego stożka z nieznacznie rozchyloną wargą oraz wywiniętą lub płaską, nieornamentowaną stopą,
odgraniczoną od korpusu profilowanym pierścieniem (kat. 19-31). Najwyższe okazy sięgają 20 cm wyso-
kości, małe - około 13-14 cm. Powierzchnię płaszcza pokrywają motywy łodyg i liści akantu z pękami
owocowymi, czasami podwieszonymi na zwiniętych wstęgach (kat. 23-24). W trzech najokazalszych kub-
kach parze owocowych pęków towarzyszą owalne medaliony w obramieniach z wieńców laurowych z re-
pusowanymi popiersiami Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery (kat. 20-22, il. 12-15). Dziś nie sposób
ustalić, czy na niemal identycznym kubku (kat. 22) wizerunki, znane jedynie z niezbyt wyraźnej fotografii,
ukazują także zwycięskiego króla i jego małżonkę. Popularność Sobieskiego w Gdańsku, datująca się od
pamiętnej wizyty w latach 1677-1678, a rozszerzająca się wśród całej polskiej szlachty - jednego z głów-
nych odbiorców gdańskich wyrobów złotniczych - sprawiła, iż ten rodzaj naczynia toastowego musiał zna-
leźć licznych nabywców. Sądząc z zachowanych okazów, właśnie w warsztacie Rodego zapoczątkowano na
masową skalę wyrób tego rodzaju mniej lub bardziej kunsztownych kubków, na które popyt istniał jeszcze
w ostatnim dziesięcioleciu XVII w., przede wszystkim za sprawą przywoływanego już Nathanaela Schlau-
bitza, prowadzącego największą ówcześnie gdańską pracownię złotniczą67. Wizerunki Sobieskiego nawiązu-
ją do przedstawień monarchy z połowy lat siedemdziesiątych XVII w., spopularyzowanych zwłaszcza dzięki
medalowi koronacyjnemu wybitemu w Gdańsku według projektu Johanna Hôhna Młodszego68. Nie są to
wybitne dzieła sztuki, razi niezamierzona karykaturalność rysów, zwłaszcza Marii Kazimiery.
67 Por. kubki Schlaubitza z popiersiami Sobieskiego i Marii Kazimiery: Budapeszt, Iparmiivészeti Muzeum (nr inw. 53.41261);
Baroque and Rococo. An Exhibition from the Collection of the Budapest Muséum of Applied Arts. Catalogue, vol. 1-2, Budapest
1991, s. 70, poz. 2.26; aukcja u Hugo Helbinga w Monachium. Keramik, Glasscheiben, Silber, Alte Môbel, Bildnisminiaturen,
Gemàlde alte Meister aus berliner Privatbesitz und anderem Besitz, 9-10 VI 1932, s. 8, poz. 164; Moskwa, Państwowe Muzeum
Historyczno-Kulturalne „Moskiewski Kreml" (nr inw. M3 178/1-2); Warszawa, Zamek Królewski, depozyt Fondatio Ciechano-
wiecki, Vaduz (nr inw. ZKW 1436/a, b/Dep.). M. Żukowska, Srebrny kubek warsztatu Jana Gotfryda Holla - cenny dar dla
zbiorów wilanowskich, „Studia Wilanowskie", X, 1984, s. 141, il. 18; Hamburg, Altonaer Muséum (nr inw. 1989/217); na aukcji
Sotheby's w Genewie. Silver, Gold and Fabergé, 18-19 XI 1996, s. 47, poz. 166. Por. Fischinger, Nowacki, op. cit., s. 74-
76, il. D-G.
68 Por. E. Hutten-Czapski, Catalogue de la collection des médailles et monnaies polonaises, St. Petersburg-Kraków
1871-1916, poz. 5941; H. Wid ас к a, Jan III Sobieski w grafice XVII i XVIII wieku, Warszawa 1987, s. 69-70, poz. 37, il. 33 -
rycina Pierre'a Aveline'a Starszego (?) wg medalu Hôhna.
105
12-13. Kubek, zapewne 1677-1678. Kraków, Zamek Królewski na Wawelu, fot. Adam Wierzba (kat. 20)
Pod względem stylistycznym bardzo zwartą grupę stanowi trzynaście kubków w kształcie odwrócone-
go, ściętego stożka z nieznacznie rozchyloną wargą oraz wywiniętą lub płaską, nieornamentowaną stopą,
odgraniczoną od korpusu profilowanym pierścieniem (kat. 19-31). Najwyższe okazy sięgają 20 cm wyso-
kości, małe - około 13-14 cm. Powierzchnię płaszcza pokrywają motywy łodyg i liści akantu z pękami
owocowymi, czasami podwieszonymi na zwiniętych wstęgach (kat. 23-24). W trzech najokazalszych kub-
kach parze owocowych pęków towarzyszą owalne medaliony w obramieniach z wieńców laurowych z re-
pusowanymi popiersiami Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery (kat. 20-22, il. 12-15). Dziś nie sposób
ustalić, czy na niemal identycznym kubku (kat. 22) wizerunki, znane jedynie z niezbyt wyraźnej fotografii,
ukazują także zwycięskiego króla i jego małżonkę. Popularność Sobieskiego w Gdańsku, datująca się od
pamiętnej wizyty w latach 1677-1678, a rozszerzająca się wśród całej polskiej szlachty - jednego z głów-
nych odbiorców gdańskich wyrobów złotniczych - sprawiła, iż ten rodzaj naczynia toastowego musiał zna-
leźć licznych nabywców. Sądząc z zachowanych okazów, właśnie w warsztacie Rodego zapoczątkowano na
masową skalę wyrób tego rodzaju mniej lub bardziej kunsztownych kubków, na które popyt istniał jeszcze
w ostatnim dziesięcioleciu XVII w., przede wszystkim za sprawą przywoływanego już Nathanaela Schlau-
bitza, prowadzącego największą ówcześnie gdańską pracownię złotniczą67. Wizerunki Sobieskiego nawiązu-
ją do przedstawień monarchy z połowy lat siedemdziesiątych XVII w., spopularyzowanych zwłaszcza dzięki
medalowi koronacyjnemu wybitemu w Gdańsku według projektu Johanna Hôhna Młodszego68. Nie są to
wybitne dzieła sztuki, razi niezamierzona karykaturalność rysów, zwłaszcza Marii Kazimiery.
67 Por. kubki Schlaubitza z popiersiami Sobieskiego i Marii Kazimiery: Budapeszt, Iparmiivészeti Muzeum (nr inw. 53.41261);
Baroque and Rococo. An Exhibition from the Collection of the Budapest Muséum of Applied Arts. Catalogue, vol. 1-2, Budapest
1991, s. 70, poz. 2.26; aukcja u Hugo Helbinga w Monachium. Keramik, Glasscheiben, Silber, Alte Môbel, Bildnisminiaturen,
Gemàlde alte Meister aus berliner Privatbesitz und anderem Besitz, 9-10 VI 1932, s. 8, poz. 164; Moskwa, Państwowe Muzeum
Historyczno-Kulturalne „Moskiewski Kreml" (nr inw. M3 178/1-2); Warszawa, Zamek Królewski, depozyt Fondatio Ciechano-
wiecki, Vaduz (nr inw. ZKW 1436/a, b/Dep.). M. Żukowska, Srebrny kubek warsztatu Jana Gotfryda Holla - cenny dar dla
zbiorów wilanowskich, „Studia Wilanowskie", X, 1984, s. 141, il. 18; Hamburg, Altonaer Muséum (nr inw. 1989/217); na aukcji
Sotheby's w Genewie. Silver, Gold and Fabergé, 18-19 XI 1996, s. 47, poz. 166. Por. Fischinger, Nowacki, op. cit., s. 74-
76, il. D-G.
68 Por. E. Hutten-Czapski, Catalogue de la collection des médailles et monnaies polonaises, St. Petersburg-Kraków
1871-1916, poz. 5941; H. Wid ас к a, Jan III Sobieski w grafice XVII i XVIII wieku, Warszawa 1987, s. 69-70, poz. 37, il. 33 -
rycina Pierre'a Aveline'a Starszego (?) wg medalu Hôhna.