DOI Artikel:
Nowacki, Dariusz: Warsztat złotnika gdańskiego Petera II Rodego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0118
112
DARIUSZ NOWACKI
29. Puszka, 1676-1689. Glinojeck, kościół 30. Dzban liturgiczny, 1676-1679. Gdańsk,
św. Stanisława, fot. Wacław Górski Muzeum Narodowe, fot. Krystyna Augu-
- ODZ w Warszawie (kat. 54) styniak (kat. 55)
kielich jako przeciętny, znacznie ustępujący dobrym, współczesnym mu srebrom gdańskim, przede wszyst-
kim Mackensenów91. O tym, że mamy jednak do czynienia z wybitniejszą pracą, przekonuje zestawienie
z niemal równocześnie powstałym kielichem Rodego w Tucholi (kat. 51, il. 25). Na jeszcze smuklejszej
stopie między główkami anielskimi odnajdujemy dwie pierwsze z pasyjnych scen z gnieźnieńskiego kieli-
cha, przedzielone wyobrażeniem Biczowania Chrystusa. Relief jest jeszcze mniej zróżnicowany, przez co
efekt plastyczny pozostawia wiele do życzenia, zwłaszcza iż nie zachowała się oryginalna czara. Może
najbardziej intrygujący jest archaiczny składnik tego naczynia - owoidalny nodus z silnie przestylizowanym
ornamentem „postokuciowym" z motywem woluty, przekształcającej się na końcu w „miotełkę", oraz pod-
wieszoną tkaniną - u schyłku lat siedemdziesiątych wyparty przez rytowane lub odlewane płaskie listki na
gruszkowych nodusach.
Pod koniec wspomnianej dekady dochodzi do ostatecznego skonwencjonalizowania form kielichów
o niewyszukanych walorach plastycznych, dość niedbale opracowanych od strony technicznej. Częstsze za-
stosowanie ma silnie spłaszczona stopa (m.in. kat. 40, 46, 52, il. 28) niż kompozycja o przekroju trójkątnym,
z reguły dekorowana wyższym reliefem, dającym chybiony efekt artystyczny (m.in. kat. 47, 48). Skrzydła
aniołów na płaszczu stopy krzyżują się ponad ich główkami (m.in. kat. 52, il. 28), czasami schodzą, nie
łącząc się (kat. 48, 51, il. 25), lub krzyżują z należącymi do sąsiedniego aniołka (m.in. kat. 45, il. 27);
sporadycznie na głowach cherubinów pojawiają się korony (kat. 48). Zawsze towarzyszy im akantowa wić
z winnymi gronami lub owocowymi festonami, niekiedy jednak pozbawiona motywów kwiatowych (kat.
40, 46). Konsekwentnie gruszkowe nodusy w środkowej części zachowują gładką powierzchnię; wyjątkowo
spotykamy zapóźniony stylowo wazonowy kształt nodusa (kat. 47). Czary są przeważnie bardzo szerokie
dołem, w przeciwieństwie do stożkowych z 1. i 2. tercji stulecia; całość naczynia zachowuje wysmukłe
proporcje, obowiązujące w 1. połowie wieku. O tym, jak bardzo repusowana dekoracja psuje efekt plastycz-
ny, można się przekonać, zestawiając serię tak zdobionych dzieł ze zgrabnym w proporcjach, niemal gład-
kim kielichem w Jaksicach (kat. 42, il. 26). Poważne mankamenty dekoracji obserwujemy także na stopie
puszki w Glinojecku (kat. 54, il. 29) - kwintesencji prowincjonalizmu w złotnictwie barokowym.
91 Por. np. precyzyjniej cyzelowany kielich z kościoła pobenedyktyńskiego w Mogilnie, Andréas II Mackensen, 1689 - KZSP,
XI, z. 10, Mogilno, Strzelno, Trzemeszno i okolice, oprać. Z. Białłowicz-Krygierowa, Warszawa 1982, s. XXV, 40, il. 296,
298-301.
DARIUSZ NOWACKI
29. Puszka, 1676-1689. Glinojeck, kościół 30. Dzban liturgiczny, 1676-1679. Gdańsk,
św. Stanisława, fot. Wacław Górski Muzeum Narodowe, fot. Krystyna Augu-
- ODZ w Warszawie (kat. 54) styniak (kat. 55)
kielich jako przeciętny, znacznie ustępujący dobrym, współczesnym mu srebrom gdańskim, przede wszyst-
kim Mackensenów91. O tym, że mamy jednak do czynienia z wybitniejszą pracą, przekonuje zestawienie
z niemal równocześnie powstałym kielichem Rodego w Tucholi (kat. 51, il. 25). Na jeszcze smuklejszej
stopie między główkami anielskimi odnajdujemy dwie pierwsze z pasyjnych scen z gnieźnieńskiego kieli-
cha, przedzielone wyobrażeniem Biczowania Chrystusa. Relief jest jeszcze mniej zróżnicowany, przez co
efekt plastyczny pozostawia wiele do życzenia, zwłaszcza iż nie zachowała się oryginalna czara. Może
najbardziej intrygujący jest archaiczny składnik tego naczynia - owoidalny nodus z silnie przestylizowanym
ornamentem „postokuciowym" z motywem woluty, przekształcającej się na końcu w „miotełkę", oraz pod-
wieszoną tkaniną - u schyłku lat siedemdziesiątych wyparty przez rytowane lub odlewane płaskie listki na
gruszkowych nodusach.
Pod koniec wspomnianej dekady dochodzi do ostatecznego skonwencjonalizowania form kielichów
o niewyszukanych walorach plastycznych, dość niedbale opracowanych od strony technicznej. Częstsze za-
stosowanie ma silnie spłaszczona stopa (m.in. kat. 40, 46, 52, il. 28) niż kompozycja o przekroju trójkątnym,
z reguły dekorowana wyższym reliefem, dającym chybiony efekt artystyczny (m.in. kat. 47, 48). Skrzydła
aniołów na płaszczu stopy krzyżują się ponad ich główkami (m.in. kat. 52, il. 28), czasami schodzą, nie
łącząc się (kat. 48, 51, il. 25), lub krzyżują z należącymi do sąsiedniego aniołka (m.in. kat. 45, il. 27);
sporadycznie na głowach cherubinów pojawiają się korony (kat. 48). Zawsze towarzyszy im akantowa wić
z winnymi gronami lub owocowymi festonami, niekiedy jednak pozbawiona motywów kwiatowych (kat.
40, 46). Konsekwentnie gruszkowe nodusy w środkowej części zachowują gładką powierzchnię; wyjątkowo
spotykamy zapóźniony stylowo wazonowy kształt nodusa (kat. 47). Czary są przeważnie bardzo szerokie
dołem, w przeciwieństwie do stożkowych z 1. i 2. tercji stulecia; całość naczynia zachowuje wysmukłe
proporcje, obowiązujące w 1. połowie wieku. O tym, jak bardzo repusowana dekoracja psuje efekt plastycz-
ny, można się przekonać, zestawiając serię tak zdobionych dzieł ze zgrabnym w proporcjach, niemal gład-
kim kielichem w Jaksicach (kat. 42, il. 26). Poważne mankamenty dekoracji obserwujemy także na stopie
puszki w Glinojecku (kat. 54, il. 29) - kwintesencji prowincjonalizmu w złotnictwie barokowym.
91 Por. np. precyzyjniej cyzelowany kielich z kościoła pobenedyktyńskiego w Mogilnie, Andréas II Mackensen, 1689 - KZSP,
XI, z. 10, Mogilno, Strzelno, Trzemeszno i okolice, oprać. Z. Białłowicz-Krygierowa, Warszawa 1982, s. XXV, 40, il. 296,
298-301.