DOI article:
Sulerzyska, Teresa: Księgarnia Försterów: "Bibliopolium Forsterianum" 1617 - 1668
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0153
KSIĘGARNIA I OKSTI KOW „HIHLIOPOLUJM FORSTHRIANUM"
147
9. Winieta, drzeworyt, 35 x 32 mm. A.M. Fredro, Monita politico-moralia,
Gdańsk 1664
czonych do lubelskich książek Jana z Maty (Juan de Mata) z 1650 i 1652 г., których produkcja wiąże się
z antwerpską drukarnią Willema Lesteensa, ujawnioną na poszczególnych egzemplarzach: o pierwszym dziele
wyraził się „quod ex mea nunc prodit officina", o drugim - „ex officina mea emisi". W swoich wydawnic-
twach Forster podpisywał się zawsze jako „Bibliopola", a w znanych nam dotychczas materiałach, łącznie
z cytowaną wzmianką w piśmie z 1661 г., brak jest dostatecznych informacji, aby w sposób bezsporny
i jednoznaczny wnioskować, iż Forster w jakimś określonym czasie założył bądź prowadził drukarnię. Prze-
słanki do dawniejszych takich stwierdzeń dawały same publikacje, opatrzone tylko jego nazwiskiem; obec-
nie zaś przeważa przekonanie, że był wyłącznie wydawcą. Współcześnie jednak nazywano go czasem typo-
grafem, np. w mandacie Jana Kazimierza z 1652 г., przyznającym Joachimowi Pastoriusowi roczną pensję,
którą miał się podzielić „cum Georgio Forstero Typographo Gedanensi"78. Także w pozwoleniu cenzury
duchownej z 18 grudnia 1656 r. na wydrukowanie kazania Seweryna Karwata Wokiciewicza czytamy: „fa-
cultatem facimus Georgio Forstero S.R.M. typographo, pro ea nobis supplicanti, ut typis mandatur"79. Su-
geruje to, że być może w owych latach Forster prowadził jakąś działalność, upoważniającą do określenia
w ten sposób jego zawodu, ale mogło tu także zaważyć niezbyt ścisłe rozróżnienie pracy wydawcy i druka-
rza lub też nazywano go tak z racji zajmowania się odbijaniem rycin.
Królewskie przywileje, chroniące prawa Forstera i jego sukcesorów, są uwidocznione, począwszy od
1645 r. (Samuel Kuszewicz, Narratio...), na kartach tytułowych 46 książek oraz na periodykach, najczęściej
w sformułowaniu „Cum privilegio S.R.M.", trzykrotnie „Cum gratia et privilegio"(1649, 1666), zaś w wypadku
indywidualnych przywilejów nadruk brzmi „Cum gratia et speciali privilegio" (Lipski 1647; Kalendarze).
Większość tych wydawnictw nosi informację, iż wyszły one nakładem („sumptibus") Forstera lub wdowy.
Wśród 30 książek, opublikowanych od 1645 r. bez nadruku, powiadamiającego o przywileju królewskim,
spotykamy część wydawnictw typu szkolnego (podręczniki, klasycy), na ogół mniej chronionych od innych
przed przedrukiem, ale także dzieła Pastoriusa, Radziwiłła, Fredry, Kobierzyckiego, m.in. pierwsze wydania
tych utworów. Brak tego nadruku nie zawsze da się jednoznacznie wyjaśnić, czy to charakterem książki, czy
też, sądząc po odnośnych informacjach wydawniczych, zróżnicowanym zaangażowaniem wydawcy. Jak
[Zob. przypis 116 - przyp. J.T.].
79 Można tu dodać, iż w przypisywanych Jerzemu Forsterowi dwóch publikacjach - P. Piaseckiego, Chronica gestorum
(1649) i A. Olszowskiego Vindiciae Polonae (po 28 czerwca 1656 г.), bez miejsca, roku, drukarni, wydawcy, przedmowy,
zapewne pióra Forstera zatytułowane są: Benevolo lectori typographus i Typographus lectori (ta ostatnia wyjaśnia opóźnienie
broszury z powodu braku drukarni). Może w wojennym roku 1656 sprawował Forster funkcje drukarza?
147
9. Winieta, drzeworyt, 35 x 32 mm. A.M. Fredro, Monita politico-moralia,
Gdańsk 1664
czonych do lubelskich książek Jana z Maty (Juan de Mata) z 1650 i 1652 г., których produkcja wiąże się
z antwerpską drukarnią Willema Lesteensa, ujawnioną na poszczególnych egzemplarzach: o pierwszym dziele
wyraził się „quod ex mea nunc prodit officina", o drugim - „ex officina mea emisi". W swoich wydawnic-
twach Forster podpisywał się zawsze jako „Bibliopola", a w znanych nam dotychczas materiałach, łącznie
z cytowaną wzmianką w piśmie z 1661 г., brak jest dostatecznych informacji, aby w sposób bezsporny
i jednoznaczny wnioskować, iż Forster w jakimś określonym czasie założył bądź prowadził drukarnię. Prze-
słanki do dawniejszych takich stwierdzeń dawały same publikacje, opatrzone tylko jego nazwiskiem; obec-
nie zaś przeważa przekonanie, że był wyłącznie wydawcą. Współcześnie jednak nazywano go czasem typo-
grafem, np. w mandacie Jana Kazimierza z 1652 г., przyznającym Joachimowi Pastoriusowi roczną pensję,
którą miał się podzielić „cum Georgio Forstero Typographo Gedanensi"78. Także w pozwoleniu cenzury
duchownej z 18 grudnia 1656 r. na wydrukowanie kazania Seweryna Karwata Wokiciewicza czytamy: „fa-
cultatem facimus Georgio Forstero S.R.M. typographo, pro ea nobis supplicanti, ut typis mandatur"79. Su-
geruje to, że być może w owych latach Forster prowadził jakąś działalność, upoważniającą do określenia
w ten sposób jego zawodu, ale mogło tu także zaważyć niezbyt ścisłe rozróżnienie pracy wydawcy i druka-
rza lub też nazywano go tak z racji zajmowania się odbijaniem rycin.
Królewskie przywileje, chroniące prawa Forstera i jego sukcesorów, są uwidocznione, począwszy od
1645 r. (Samuel Kuszewicz, Narratio...), na kartach tytułowych 46 książek oraz na periodykach, najczęściej
w sformułowaniu „Cum privilegio S.R.M.", trzykrotnie „Cum gratia et privilegio"(1649, 1666), zaś w wypadku
indywidualnych przywilejów nadruk brzmi „Cum gratia et speciali privilegio" (Lipski 1647; Kalendarze).
Większość tych wydawnictw nosi informację, iż wyszły one nakładem („sumptibus") Forstera lub wdowy.
Wśród 30 książek, opublikowanych od 1645 r. bez nadruku, powiadamiającego o przywileju królewskim,
spotykamy część wydawnictw typu szkolnego (podręczniki, klasycy), na ogół mniej chronionych od innych
przed przedrukiem, ale także dzieła Pastoriusa, Radziwiłła, Fredry, Kobierzyckiego, m.in. pierwsze wydania
tych utworów. Brak tego nadruku nie zawsze da się jednoznacznie wyjaśnić, czy to charakterem książki, czy
też, sądząc po odnośnych informacjach wydawniczych, zróżnicowanym zaangażowaniem wydawcy. Jak
[Zob. przypis 116 - przyp. J.T.].
79 Można tu dodać, iż w przypisywanych Jerzemu Forsterowi dwóch publikacjach - P. Piaseckiego, Chronica gestorum
(1649) i A. Olszowskiego Vindiciae Polonae (po 28 czerwca 1656 г.), bez miejsca, roku, drukarni, wydawcy, przedmowy,
zapewne pióra Forstera zatytułowane są: Benevolo lectori typographus i Typographus lectori (ta ostatnia wyjaśnia opóźnienie
broszury z powodu braku drukarni). Może w wojennym roku 1656 sprawował Forster funkcje drukarza?