DOI article:
Wisłocki, Marcin: Upamiętnienie i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI - XVII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0223
UPAMIĘTNIENIE I GLORYFIKACJA W LiWAN(iHLl('K.lHJ SZTUŒ POMORZA W XV1-XVII WILKU 217
2. Greifswald, kościół św. Mikołaja. Epitafium Johannesa von 3. Stralsund, kościół Mariacki. Epitafium Joachi-
Essen (zm. 1676), 1684. Fot. Marcin Wisłocki ma Coppeniusa (zm. 1675), malarz Richter, 1675.
Fot. Marcin Wisłocki
tum, mogła być określona jako wyraz moralizatorskiej nauki o śmierci i dogmacie o zmartwychwstaniu
ciał24. Wskazuje na to epitafium Christopha von Behr i jego żony Hedwig von Ribbeck (ok. 1605) w koście-
le w Semlow (okręg Nordvorpommern)25, z inskrypcją: „BEI SEINER LEBEN ZV ERINNERUNG IHRER
BEIDER STERBLICHLEIT VND FROELICHEN AVFFERSTEHVNG"26 - „za ich życia dla upamiętnienia
śmiertelności ich obojga oraz [ich] radosnego zmartwychwstania". Nadzieję na zmartwychwstanie ciał
określano też w programie słownym jako rodzaj chwały. Ilustruje to inskrypcja epitafium (1615) Cathariny
Tide z domu Calen (zm. 1598) w kościele Mariackim w Greifswaldzie27: „IN SPE GLORIOSAE RESUR-
RECTIONIS" - „w nadziei chwalebnego zmartwychwstania" (il. 5). Fundacja „monumentu", dokonana po
śmierci upamiętnianej osoby, stawała się niekiedy okazją do uwiecznienia zleceniodawcy, przynajmniej
przez wymienienie go w inskrypcji. Zamówienie dzieła łączyło się nierzadko z wolą wyrażoną w testamen-
cie, na co niewątpliwym dowodem może być inskrypcja niezachowanego epitafium Petera Crulla i Elisabeth
Engelbrecht (1584) z kościoła św. Mikołaja w Greifswaldzie. Wykonawcy testamentu, Joachim Engelbrecht,
Christopher Corschwandt, Johann Volschow i Peter Engelbrecht, podkreślili w treści epitafium swą gorli-
wość w realizacji woli zmarłego: „Darumb ihr Testament stehts geacht. / Auch wol fôrdert ihr Freundt /
24 Zob.: N. В o 1 i n, „Sterben ist mein Gewinn" (Phil. 1,21 ): Ein Beitrag zur evangelischen Funeralkomposition der deutschen
Sepulkralkutur des Barock 1550-1750, Kasseler Studien zur Sepukralkultur, Bd. 5, Kassel 1989, s. 48-56.
25 E. von Haselberg, Die Baudenkmaler des Regierungs-Bezirks Stralsund, Heft 1-5, Stettin 1881-1902, tutaj: Heft 1,
s. 53; I. Rômer, Renaissanceplastik in Neu-Vorpommern, „Pommersche-Jahrbucher", 30, 1936, s. 1-137, tutaj: s. 14, 104 i п.;
G. В a i e r, Die Bau- und Kunstdenkmale in der DDR. Mecklenburgische Kiistenregion mit den Stddten Rostock und Wismar, Le-
ipzig 1990, s. 488.
26 Wyraźnym przejawem świadomości nieśmiertelnego charakteru upamiętnienia przez epitafium może być dzieło poświęco-
ne pamięci Joachima von Wedel (zm. 1614) i jego żony Corduli, ufundowane przez wdowę w 1615 r. (il. 4): „[...] SO WOL ZV
GOTTES PREIS VND RHVM ALS IHNEN BEIDERSEITS ZV VNSTERBLICHER GEDECHTNVS" - „zarówno dla chwalenia
i wielbienia Boga, jak i na nieśmiertelną pamiątkę ich obojga" (za: Lemcke, op. cit., Bd. II, Heft 7, s. 376).
27 Haselberg, op. cit., Heft 2, s. 102; G. Baier, H. Ende, B. Dràger, D. Handorf, B. Oltmanns, Die Bau- und
Kunstdenkmale in Mecklenburg-Vorpommern - Vorpommersche Kiistenregion. Mit Stralsund, Greifswald, Rttgen und Usedom,
Berlin 1995, s. 395 i п.; G.H. Voge 1, Die Bildende Kunst in Greifswald von den Anfdngen bis zur Reichsgriindung, [w:] Greifs-
wald. Geschichte der Stadt, hg. H. Wernicke, Schwerin 2000, s. 335-356, tutaj: s. 343 i п.
2. Greifswald, kościół św. Mikołaja. Epitafium Johannesa von 3. Stralsund, kościół Mariacki. Epitafium Joachi-
Essen (zm. 1676), 1684. Fot. Marcin Wisłocki ma Coppeniusa (zm. 1675), malarz Richter, 1675.
Fot. Marcin Wisłocki
tum, mogła być określona jako wyraz moralizatorskiej nauki o śmierci i dogmacie o zmartwychwstaniu
ciał24. Wskazuje na to epitafium Christopha von Behr i jego żony Hedwig von Ribbeck (ok. 1605) w koście-
le w Semlow (okręg Nordvorpommern)25, z inskrypcją: „BEI SEINER LEBEN ZV ERINNERUNG IHRER
BEIDER STERBLICHLEIT VND FROELICHEN AVFFERSTEHVNG"26 - „za ich życia dla upamiętnienia
śmiertelności ich obojga oraz [ich] radosnego zmartwychwstania". Nadzieję na zmartwychwstanie ciał
określano też w programie słownym jako rodzaj chwały. Ilustruje to inskrypcja epitafium (1615) Cathariny
Tide z domu Calen (zm. 1598) w kościele Mariackim w Greifswaldzie27: „IN SPE GLORIOSAE RESUR-
RECTIONIS" - „w nadziei chwalebnego zmartwychwstania" (il. 5). Fundacja „monumentu", dokonana po
śmierci upamiętnianej osoby, stawała się niekiedy okazją do uwiecznienia zleceniodawcy, przynajmniej
przez wymienienie go w inskrypcji. Zamówienie dzieła łączyło się nierzadko z wolą wyrażoną w testamen-
cie, na co niewątpliwym dowodem może być inskrypcja niezachowanego epitafium Petera Crulla i Elisabeth
Engelbrecht (1584) z kościoła św. Mikołaja w Greifswaldzie. Wykonawcy testamentu, Joachim Engelbrecht,
Christopher Corschwandt, Johann Volschow i Peter Engelbrecht, podkreślili w treści epitafium swą gorli-
wość w realizacji woli zmarłego: „Darumb ihr Testament stehts geacht. / Auch wol fôrdert ihr Freundt /
24 Zob.: N. В o 1 i n, „Sterben ist mein Gewinn" (Phil. 1,21 ): Ein Beitrag zur evangelischen Funeralkomposition der deutschen
Sepulkralkutur des Barock 1550-1750, Kasseler Studien zur Sepukralkultur, Bd. 5, Kassel 1989, s. 48-56.
25 E. von Haselberg, Die Baudenkmaler des Regierungs-Bezirks Stralsund, Heft 1-5, Stettin 1881-1902, tutaj: Heft 1,
s. 53; I. Rômer, Renaissanceplastik in Neu-Vorpommern, „Pommersche-Jahrbucher", 30, 1936, s. 1-137, tutaj: s. 14, 104 i п.;
G. В a i e r, Die Bau- und Kunstdenkmale in der DDR. Mecklenburgische Kiistenregion mit den Stddten Rostock und Wismar, Le-
ipzig 1990, s. 488.
26 Wyraźnym przejawem świadomości nieśmiertelnego charakteru upamiętnienia przez epitafium może być dzieło poświęco-
ne pamięci Joachima von Wedel (zm. 1614) i jego żony Corduli, ufundowane przez wdowę w 1615 r. (il. 4): „[...] SO WOL ZV
GOTTES PREIS VND RHVM ALS IHNEN BEIDERSEITS ZV VNSTERBLICHER GEDECHTNVS" - „zarówno dla chwalenia
i wielbienia Boga, jak i na nieśmiertelną pamiątkę ich obojga" (za: Lemcke, op. cit., Bd. II, Heft 7, s. 376).
27 Haselberg, op. cit., Heft 2, s. 102; G. Baier, H. Ende, B. Dràger, D. Handorf, B. Oltmanns, Die Bau- und
Kunstdenkmale in Mecklenburg-Vorpommern - Vorpommersche Kiistenregion. Mit Stralsund, Greifswald, Rttgen und Usedom,
Berlin 1995, s. 395 i п.; G.H. Voge 1, Die Bildende Kunst in Greifswald von den Anfdngen bis zur Reichsgriindung, [w:] Greifs-
wald. Geschichte der Stadt, hg. H. Wernicke, Schwerin 2000, s. 335-356, tutaj: s. 343 i п.