DOI article:
Wisłocki, Marcin: Upamiętnienie i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI - XVII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0227
UPAMII-TNIHNIH 1 GLORYFIKACJA W HWANGLiLIC'KIHJ SZTUΠPOMORZA W XVI-XVII WIHKU
221
8. Opona Croya, warsztat Petera Heymansa, 1554. Obecnie w zbiorach uniwersytetu w Greifswaldzie.
Stan sprzed 1939 r. Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
protestanckiego okresie po klęsce pod Miihlbergiem w 1547 г., a przed skodyfikowaniem wyznaniowego
status quo, wydaje się to zabiegiem szczególnie uzasadnionym37. Obszerny komentarz, zawarty w inskryp-
cjach, znajdujących się na bordiurze i kartuszach, dopełnia wizerunku książąt jako patronów odnowionej
wiary. Interesujące, że treści propagandowe, związane z ewangelicką konfesją, mogły być wyrażone za
pomocą schematów typowych dla średniowiecznej ikonografii świętych. Do takich dzieł należy tryptyk
fundacji Barnima XI, wykonany przez Thomasa Nethera z Wittenbergi (1568), przedstawiający na awersach
skrzydeł klęczącego księcia i jego małżonkę, Annę, księżniczkę brunszwicko-liineburską, za którymi stoją,
wzorem polecających świętych, ewangeliccy teologowie: Paulus von Rhode, Johannes Knipstro i Johannes
Aepinus (il. 10)38.
Por.: CC. Christensen, Princes and Propaganda: Electoral Saxon Art of the Reformation, Sixteenth Century Essays
and Studies, vol. 20, Kirksville (Missouri) 1992, s. 57-123. Na temat tzw. Opony Croya obszerna literatura, z najnowszych pozycji
wymienić warto: H. Hann es, Der Croyteppich - Entstehung, Geschichte und Sinngehalt, „Baltische Studien", N.F., 70, 1984,
s. 45-80; H.G. Thiimmel, Der Greifswalder Croy-Teppich, [w:] Der Greifswalder Croy-Teppich. 27. Croy-Fest - 16. Oktober
1992, „Greifswalder Universitàtsreden", N.F., 64, Greifswald 1992, s. 8-28; Kochanowska, Wystrój podszczecińskiej rezyden-
cji..., s. 231-232 (tam też wcześniejsza bibliografia); T. Żuchowski, Szczecińska kaplica zamkowa w 1577 roku. Próba rekon-
strukcji, [w:] Szczecin na przestrzeni wieków. Historia - kultura - sztuka, red. E. Włodarczyk, Szczecin 1995, s. 207-213.
Przykładów recepcji form saskich, które łączyły się także z ideowym nawiązaniem, można znaleźć na Pomorzu więcej. Dziełem
takim jest m.in. epitafium księcia Filipa I (zm. 1560) w kościele św. Piotra w Wolgast (zapewne tuż po 1560 lub ok. 1569),
wykonane w warsztacie Wolfa Hilgera z Freibergu (il. 9), powtarzające kompozycję odlanej w roku 1545 płyty, upamiętniającej
konsekrację kaplicy na zamku Hartenfels w Torgau: N. В u s к e, S. В о с к, Wolgast. Herzogliche Residenz und Schlofi. Kirchen und
Kapellen. Hafen und Stadt, Schwerin 1995, s. 47-54.
3X Identyfikacja postaci za: J. Kochanowska, Tryptyk Barnima XI, „Biuletyn Historii Sztuki", 54, 1992, nr 3, s. 31-45.
Zob. także: K. L a n к h e i t, Das Tryptichon ais Pathosformel, Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften,
Heidelberg 1959, passim; A.D. Ketelsen-Volkhardt, Schleswig-Holsteinische Epitaphien des 16. und 17. Jahrhunderts, Stu-
dien zur schleswig-holsteinischen Kunstgeschichte, Bd. 15, Neumiinster 1989, s. 13; D. Koepplin, Reformatorische Kunst aus
der zweiten Hdlfte des 16. Jahrhunderts, [w:] Die lutherische Konfessionalisierung in Deutschland. Wissenschaftliches Symposion
des Vereins fur Reformationsgeschichte, Schriften des Vereins fur Reformationsgeschichte, Bd. 197, hg. H.Ch. Ru b 1 а с к, Guter-
sloh 1992, s. 505 i n.
221
8. Opona Croya, warsztat Petera Heymansa, 1554. Obecnie w zbiorach uniwersytetu w Greifswaldzie.
Stan sprzed 1939 r. Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
protestanckiego okresie po klęsce pod Miihlbergiem w 1547 г., a przed skodyfikowaniem wyznaniowego
status quo, wydaje się to zabiegiem szczególnie uzasadnionym37. Obszerny komentarz, zawarty w inskryp-
cjach, znajdujących się na bordiurze i kartuszach, dopełnia wizerunku książąt jako patronów odnowionej
wiary. Interesujące, że treści propagandowe, związane z ewangelicką konfesją, mogły być wyrażone za
pomocą schematów typowych dla średniowiecznej ikonografii świętych. Do takich dzieł należy tryptyk
fundacji Barnima XI, wykonany przez Thomasa Nethera z Wittenbergi (1568), przedstawiający na awersach
skrzydeł klęczącego księcia i jego małżonkę, Annę, księżniczkę brunszwicko-liineburską, za którymi stoją,
wzorem polecających świętych, ewangeliccy teologowie: Paulus von Rhode, Johannes Knipstro i Johannes
Aepinus (il. 10)38.
Por.: CC. Christensen, Princes and Propaganda: Electoral Saxon Art of the Reformation, Sixteenth Century Essays
and Studies, vol. 20, Kirksville (Missouri) 1992, s. 57-123. Na temat tzw. Opony Croya obszerna literatura, z najnowszych pozycji
wymienić warto: H. Hann es, Der Croyteppich - Entstehung, Geschichte und Sinngehalt, „Baltische Studien", N.F., 70, 1984,
s. 45-80; H.G. Thiimmel, Der Greifswalder Croy-Teppich, [w:] Der Greifswalder Croy-Teppich. 27. Croy-Fest - 16. Oktober
1992, „Greifswalder Universitàtsreden", N.F., 64, Greifswald 1992, s. 8-28; Kochanowska, Wystrój podszczecińskiej rezyden-
cji..., s. 231-232 (tam też wcześniejsza bibliografia); T. Żuchowski, Szczecińska kaplica zamkowa w 1577 roku. Próba rekon-
strukcji, [w:] Szczecin na przestrzeni wieków. Historia - kultura - sztuka, red. E. Włodarczyk, Szczecin 1995, s. 207-213.
Przykładów recepcji form saskich, które łączyły się także z ideowym nawiązaniem, można znaleźć na Pomorzu więcej. Dziełem
takim jest m.in. epitafium księcia Filipa I (zm. 1560) w kościele św. Piotra w Wolgast (zapewne tuż po 1560 lub ok. 1569),
wykonane w warsztacie Wolfa Hilgera z Freibergu (il. 9), powtarzające kompozycję odlanej w roku 1545 płyty, upamiętniającej
konsekrację kaplicy na zamku Hartenfels w Torgau: N. В u s к e, S. В о с к, Wolgast. Herzogliche Residenz und Schlofi. Kirchen und
Kapellen. Hafen und Stadt, Schwerin 1995, s. 47-54.
3X Identyfikacja postaci za: J. Kochanowska, Tryptyk Barnima XI, „Biuletyn Historii Sztuki", 54, 1992, nr 3, s. 31-45.
Zob. także: K. L a n к h e i t, Das Tryptichon ais Pathosformel, Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften,
Heidelberg 1959, passim; A.D. Ketelsen-Volkhardt, Schleswig-Holsteinische Epitaphien des 16. und 17. Jahrhunderts, Stu-
dien zur schleswig-holsteinischen Kunstgeschichte, Bd. 15, Neumiinster 1989, s. 13; D. Koepplin, Reformatorische Kunst aus
der zweiten Hdlfte des 16. Jahrhunderts, [w:] Die lutherische Konfessionalisierung in Deutschland. Wissenschaftliches Symposion
des Vereins fur Reformationsgeschichte, Schriften des Vereins fur Reformationsgeschichte, Bd. 197, hg. H.Ch. Ru b 1 а с к, Guter-
sloh 1992, s. 505 i n.