DOI Artikel:
Wisłocki, Marcin: Upamiętnienie i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI - XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0232
226
MARCIN W1SŁOCKI
18. Stralsund, kościół św. Mikołaja. Epitafium 19. Kołobrzeg, kolegiata. Epitafium Daniela Stegera,
Johannesa Slekera (zm. 1629), 1626 i 1635. 1681 (niezachowane). Stan sprzed 1939 r.
Fot. Marcin Wisłocki Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
W polu środkowym znajdował się prawie całopostaciowy portret pary małżeńskiej. Wytworne mieszczań-
skie stroje, jak również gest, wskazują na przewagę pierwiastka reprezentacyjnego nad treściami związany-
mi z pobożnością. Natomiast wizerunek ukrzyżowanego Chrystusa, we wcześniejszych dziełach będący
ideowym centrum pomnika, umieszczony został w zwieńczeniu. Za pewien wariant przejściowy uznać można
epitafium Georga Andreasa von Thun i jego dwóch żon: Anny Sophii von Wackenbart i Katarzyny von
Biilow, w Marianowie (1683)46, w którym rzeźbiony krucyfiks stanowi wprawdzie centrum kompozycji, jest
jednak elementem jakby wtórnie nałożonym na owalne pole środkowe z portretem ujętym w wieniec lau-
rowy. Dzieła te obrazują przemianę, jaką epitafium pomorskie przeszło w kierunku pomnika świeckiego.
Zjawisko to zdaje się analogiczne do procesów, zachodzących w strukturze kazania pogrzebowego zarówno
na Pomorzu, jak i w innych krajach zwycięskiej reformacji, a przejawiających się w coraz to większej
objętości części, dotyczących osoby zmarłego (Personalia)47.
W ten sposób kształtowała się, zwłaszcza w wielkich farach miejskich, zbiorowa pamięć miejscowej
gminy, a zarazem znajdowała swój wyraz realizacja hasła „powszechnego kapłaństwa wiernych"48. Za szcze-
gólny przejaw kształtującej się lokalnej pamięci pomorskich gmin uznać należy portrety reformatorów,
superintendentów i pastorów. Duchowni, ukazani jako ideowi następcy Ewangelistów, potwierdzali w ten
sposób wiernym swoje posłannictwo i jego legitymizację. Niewątpliwie taką rolę spełniały kwatery, pocho-
46 Lemcke, op. cit., Bd. Ш, Heft 8, s. 41.
47 E. Winkler, Die Leichenpredigt im deutschen Luthertum bis Spener, Forschungen zur Geschichte und Lehre des Prote-
stantismus, Reihe 10, Bd. 34, Miinchen 1967, s. 237 i п.; M o h r, op. cit., s. 36-54. Na temat pomorskich kazań pogrzebowych, zob.
m.in.: D. von Gottberg, Leichenpredigt en und die Trauergedichte im 16. und 17. Jh. in Pommern, „Unser Pommerland", 12,
1927, s. 109-110.
48 J. Harasimowicz, Lutherische Bildepitaphien ais Ausdruck des „Allgemeinen Priestertums der Gldubigen" am Bei-
spiel Schlesiens, [w:] Historische Bildkunde: Problème, Wege, Beispiele, hg. В. To 1 к e m i 11, R. W o h 1 f e i 1, „Zeitschrift fur His-
torische Forschung", Beiheft 12, Berlin 1991, s. 135-164.
MARCIN W1SŁOCKI
18. Stralsund, kościół św. Mikołaja. Epitafium 19. Kołobrzeg, kolegiata. Epitafium Daniela Stegera,
Johannesa Slekera (zm. 1629), 1626 i 1635. 1681 (niezachowane). Stan sprzed 1939 r.
Fot. Marcin Wisłocki Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
W polu środkowym znajdował się prawie całopostaciowy portret pary małżeńskiej. Wytworne mieszczań-
skie stroje, jak również gest, wskazują na przewagę pierwiastka reprezentacyjnego nad treściami związany-
mi z pobożnością. Natomiast wizerunek ukrzyżowanego Chrystusa, we wcześniejszych dziełach będący
ideowym centrum pomnika, umieszczony został w zwieńczeniu. Za pewien wariant przejściowy uznać można
epitafium Georga Andreasa von Thun i jego dwóch żon: Anny Sophii von Wackenbart i Katarzyny von
Biilow, w Marianowie (1683)46, w którym rzeźbiony krucyfiks stanowi wprawdzie centrum kompozycji, jest
jednak elementem jakby wtórnie nałożonym na owalne pole środkowe z portretem ujętym w wieniec lau-
rowy. Dzieła te obrazują przemianę, jaką epitafium pomorskie przeszło w kierunku pomnika świeckiego.
Zjawisko to zdaje się analogiczne do procesów, zachodzących w strukturze kazania pogrzebowego zarówno
na Pomorzu, jak i w innych krajach zwycięskiej reformacji, a przejawiających się w coraz to większej
objętości części, dotyczących osoby zmarłego (Personalia)47.
W ten sposób kształtowała się, zwłaszcza w wielkich farach miejskich, zbiorowa pamięć miejscowej
gminy, a zarazem znajdowała swój wyraz realizacja hasła „powszechnego kapłaństwa wiernych"48. Za szcze-
gólny przejaw kształtującej się lokalnej pamięci pomorskich gmin uznać należy portrety reformatorów,
superintendentów i pastorów. Duchowni, ukazani jako ideowi następcy Ewangelistów, potwierdzali w ten
sposób wiernym swoje posłannictwo i jego legitymizację. Niewątpliwie taką rolę spełniały kwatery, pocho-
46 Lemcke, op. cit., Bd. Ш, Heft 8, s. 41.
47 E. Winkler, Die Leichenpredigt im deutschen Luthertum bis Spener, Forschungen zur Geschichte und Lehre des Prote-
stantismus, Reihe 10, Bd. 34, Miinchen 1967, s. 237 i п.; M o h r, op. cit., s. 36-54. Na temat pomorskich kazań pogrzebowych, zob.
m.in.: D. von Gottberg, Leichenpredigt en und die Trauergedichte im 16. und 17. Jh. in Pommern, „Unser Pommerland", 12,
1927, s. 109-110.
48 J. Harasimowicz, Lutherische Bildepitaphien ais Ausdruck des „Allgemeinen Priestertums der Gldubigen" am Bei-
spiel Schlesiens, [w:] Historische Bildkunde: Problème, Wege, Beispiele, hg. В. To 1 к e m i 11, R. W o h 1 f e i 1, „Zeitschrift fur His-
torische Forschung", Beiheft 12, Berlin 1991, s. 135-164.