DOI Artikel:
Wisłocki, Marcin: Upamiętnienie i gloryfikacja w ewangelickiej sztuce Pomorza w XVI - XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14536#0242
236
MARCIN WISŁOCKI
33. Srebrny ołtarz darłowski, dekoracja rewersów skrzydeł (ok. 1637).
Stan sprzed 1939 r. Obecnie w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.
Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
Gloryfikacji fundatorów służyło również ukazywanie ich świętych patronów. Umieszczenie figury św.
Piotra jako podpory ambony w Mechowie koło Pyrzyc (1604), fundacji Piotra von Kiissow, jest tego wi-
docznym przejawem80. Zauważalna jest gra słów: podpora rozumiana jako symbol biblijnej skały, ale zara-
zem wsparcie kościoła przez szlacheckiego patrona81. O łączeniu wizerunków świętych z fundatorami świadczą
niekiedy inskrypcje, jak np. znajdująca się na ławie pastora z Gostynia (1653 - il. 31) z przedstawieniami
św. Jakuba i Marii z Dzieciątkiem: „Нос Scamnum, Sumptibus Pastoris Jacobus Fùrstenowy Exstructum est
in honorem Elisabethae Lemken et Mariae Paleń"82 - „Ta ława wykonana została ze środków pastora Jacoba
Fiirstenowy ku czi Elisabethy Lemken i Marii Paleń". Praktyka ta ma analogie do kazań pogrzebowych,
takich jak dzieło Der Heiliger Ritter Georgius, poświęcone Georgowi Schwartzowi (zm. 1695), autorstwa
Samuela Geringa83.
Jak bardzo popularny był w środowisku książęcym typ portretu identyfikującego, dowodzi fakt, iż na
dołączonych na zlecenie księżnej Elżbiety malowidłach rewersów skrzydeł srebrnego ołtarza darłowskiego
(ok. 1637 - il. 33) znalazło się m.in. przedstawienie św. Elżbiety Turyngskiej, związanej z bardzo krytyko-
waną przez protestantów pobożnością franciszkańską84. Dokonując swoistej gloryfikacji przez zestawienie
80 Lemcke, op. cit., Bd. II, Heft 7, s. 411 i п.; Wisłocki, Przedstawienia świętych..., s. 537 i n.
Sl Por.: Poscharsky, op. cit., s. 129; Harasimowicz, Evangelische Heilige?..., s. 171 i п.
х' G. В г о п i s с h, W. О h 1 е, Die Bau- und Kunstdenkmaler der Provinz Pommern. Kreis Kammin-Land, Stettin 1939, s. 181;
Wisłocki, Przedstawienia świętych..., s. 538 i п.; idem, Miejsce i rola Marii w ewangelickiej teologii, pobożności i sztuce
Pomorza w XVI i XVII w., „Słowo i Myśl", 54-55, 2001, 9-10, s. 25-31, tutaj: s. 27.
83 S. Gering, Der heilige Ritter Georgius, an dem Weyland Hoch-Ehrwurdigen / Grofi-Achthahren und Hochgelahrten /
Herm Georgio Schwartzen / Der Heil. Schrifft weit-beruhmtem Doctore, Der vornehmsten Kirchen in Stargardt hochbeliebtem
Pastore, wie auch / Sr. Churfurstl. Durchl. zu Brandenburg hochverordnetem Hinter Po(m)mr. Consistorial-Raht / und des daselbs-
tigen Synodi ansehnlichem Praeposito [...], Stargardt [b.r.w.].
84 Ibidem. Na temat zastosowania wizerunków św. Elżbiety jako ideowego „oręża" w polemice z protestantami, zob.:
С. В i s с h o f f, Strategien barocker Bildpropaganda. Aneigung und Verfremdung der Heiligen Elisabeth von Thuringen, Studien zur
Kunst- und Kulturgeschichte, Bd. 9, Marburg 1990, passim.
MARCIN WISŁOCKI
33. Srebrny ołtarz darłowski, dekoracja rewersów skrzydeł (ok. 1637).
Stan sprzed 1939 r. Obecnie w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.
Fot. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie
Gloryfikacji fundatorów służyło również ukazywanie ich świętych patronów. Umieszczenie figury św.
Piotra jako podpory ambony w Mechowie koło Pyrzyc (1604), fundacji Piotra von Kiissow, jest tego wi-
docznym przejawem80. Zauważalna jest gra słów: podpora rozumiana jako symbol biblijnej skały, ale zara-
zem wsparcie kościoła przez szlacheckiego patrona81. O łączeniu wizerunków świętych z fundatorami świadczą
niekiedy inskrypcje, jak np. znajdująca się na ławie pastora z Gostynia (1653 - il. 31) z przedstawieniami
św. Jakuba i Marii z Dzieciątkiem: „Нос Scamnum, Sumptibus Pastoris Jacobus Fùrstenowy Exstructum est
in honorem Elisabethae Lemken et Mariae Paleń"82 - „Ta ława wykonana została ze środków pastora Jacoba
Fiirstenowy ku czi Elisabethy Lemken i Marii Paleń". Praktyka ta ma analogie do kazań pogrzebowych,
takich jak dzieło Der Heiliger Ritter Georgius, poświęcone Georgowi Schwartzowi (zm. 1695), autorstwa
Samuela Geringa83.
Jak bardzo popularny był w środowisku książęcym typ portretu identyfikującego, dowodzi fakt, iż na
dołączonych na zlecenie księżnej Elżbiety malowidłach rewersów skrzydeł srebrnego ołtarza darłowskiego
(ok. 1637 - il. 33) znalazło się m.in. przedstawienie św. Elżbiety Turyngskiej, związanej z bardzo krytyko-
waną przez protestantów pobożnością franciszkańską84. Dokonując swoistej gloryfikacji przez zestawienie
80 Lemcke, op. cit., Bd. II, Heft 7, s. 411 i п.; Wisłocki, Przedstawienia świętych..., s. 537 i n.
Sl Por.: Poscharsky, op. cit., s. 129; Harasimowicz, Evangelische Heilige?..., s. 171 i п.
х' G. В г о п i s с h, W. О h 1 е, Die Bau- und Kunstdenkmaler der Provinz Pommern. Kreis Kammin-Land, Stettin 1939, s. 181;
Wisłocki, Przedstawienia świętych..., s. 538 i п.; idem, Miejsce i rola Marii w ewangelickiej teologii, pobożności i sztuce
Pomorza w XVI i XVII w., „Słowo i Myśl", 54-55, 2001, 9-10, s. 25-31, tutaj: s. 27.
83 S. Gering, Der heilige Ritter Georgius, an dem Weyland Hoch-Ehrwurdigen / Grofi-Achthahren und Hochgelahrten /
Herm Georgio Schwartzen / Der Heil. Schrifft weit-beruhmtem Doctore, Der vornehmsten Kirchen in Stargardt hochbeliebtem
Pastore, wie auch / Sr. Churfurstl. Durchl. zu Brandenburg hochverordnetem Hinter Po(m)mr. Consistorial-Raht / und des daselbs-
tigen Synodi ansehnlichem Praeposito [...], Stargardt [b.r.w.].
84 Ibidem. Na temat zastosowania wizerunków św. Elżbiety jako ideowego „oręża" w polemice z protestantami, zob.:
С. В i s с h o f f, Strategien barocker Bildpropaganda. Aneigung und Verfremdung der Heiligen Elisabeth von Thuringen, Studien zur
Kunst- und Kulturgeschichte, Bd. 9, Marburg 1990, passim.