DOI Artikel:
Chiron-Mrozowska, Anita: Króla Stanisława Augusta kolekcja miniatur
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14537#0140
134
ANITA CHIRON-MROZOWSKA
z pewnością ze względu na jej oprawę. Całość zaś oszacowano w 1795 r. na 3705 dukatów. Nie była to suma
zbyt wielka, jeśli porównać ją z cenami niektórych drogocennych bibelotów, tabakierek czy puzderek, które
potrafiły osiągać wartość 3000 dukatów64.
Stanisław August, przebywając po III rozbiorze w Grodnie, mając nadzieję na osiedlenie się po abdy-
kacji w Rzymie, polecił w zaufaniu Bacciarellemu spakować znaczną część swych kolekcji - dzieła, które
pragnął zabrać na emigrację65. Wśród nich znalazł się niemal cały zbiór miniatur66. Już 27 grudnia Baccia-
relli powiadomił króla, że zaczął wybierać wskazane przezeń obrazy oraz zamówił kasetę na miniatury67.
30 grudnia 1795 r. większość wybranych obrazów znalazła się w wielkiej kaplicy zamku warszawskiego,
zaś 16 stycznia zgromadzono tam także miniatury. Pogrupowano je w zespoły tematyczne i zapakowano
w zamówioną wcześniej mahoniową kasetę z dwudziestoma szufladkami68. Cały zespół wybranych dzieł
umieszczono następnie w trzynastu skrzyniach, kasetę zaś z miniaturami - w skrzyni oznaczonej numerem
I/A zwieńczonym królewską koroną. 11 marca 1796 r. Bacciarelli wysłał władcy spis zawartości wszystkich
trzynastu skrzyń, w które zapakowano obrazy, pastele, rysunki i miniatury wybrane przez króla. Skrzynie
były wykonane bardzo solidnie, z desek smołowanych na złączeniach, a dodatkowo Bacciarelli proponował
zabezpieczyć ich zawartość przed wilgocią nawoskowanymi tkaninami69; zalecenie to zostało wykonane70.
Były ku temu powody - skrzynie złożone początkowo w kaplicy wielkiej w Zamku, 2 i 3 maja 1796 r. prze-
niesione zostały do Łazienek71, gdzie umieszczono je w szopie, w której trzymano łodzie spacerowe72. Stanisław
August, choć już posiadał spis dzieł, które chciał zachować, w lipcu 1796 r. domagał się jeszcze jednego,
pełnego ich inwentarza, przesłanego mu niebawem w sierpniu tego samego roku73. Z korespondencji króla
z Bacciarellim wynika, że władca był bardzo zadowolony ze sposobu zabezpieczenia spakowanych dzieł74.
Niemniej, na skrzynkę z miniaturami wykonano we wrześniu 1796 r. jeszcze jedno, dodatkowe opakowanie75.
Ile czasu zbiory królewskie pozostawały w szopie na łodzie - dokładnie nie wiadomo. Raczej dłużej
niż do marca 1797 г., gdy król, pogodzony z koniecznością rezygnacji z planów włoskich, opuścił Grodno
udając się do Petersburga. Jeszcze w sierpniu tego roku dopytywał się bowiem, czy wykonano jego wcze-
śniejsze polecenie i dołączono do wybranych dzieł tłoki wszystkich medali wybitych pod jego panowa-
niem76. Najpewniej zbiory, w tym skrzynia z miniaturami, wróciły do Zamku dopiero po śmierci władcy
12 lutego 1798 r. W każdym razie 18 listopada 1799 г., gdy książę Józef Poniatowski przedstawiał władzom
pruskim Warszawy spis odziedziczonych po królewskim stryju ruchomości, skrzynia z miniaturami była
złożona w pracowni Bacciarellego77, gdzie przechowywano ją aż do 1809 r.78 Wówczas dopiero przekazana
została spadkobiercy króla - księciu Józefowi Poniatowskiemu, zapewne do pałacu Pod Blachą.
Tak wyceniono, na przykład, bogato oprawioną tabakierę z portretem króla (AGAD, AJP, 296, k. 3, nr 6), z kolei puzdro
z oprawioną w diamenty podobizną króla, podarowane w Grodnie księciu Bezborodce, wycenione zostało na 3166 dukatów -
AGAD, Kor. S.A., U, k. 473 v.
65 W wyborze tych dzieł znaczną rolę odegrał z pewnością Bacciarelli, który w liście skierowanym 22 listopada do króla
oznajmił: „kiedy przygotowywałem katalog obrazów, przewidziałem już, aby w kopii, którą zachowałem dla siebie, oznaczać
krzyżykiem obrazy, które wydawały mi się najlepsze i godne zachowania. W rezultacie mogę załączyć tutaj wykaz numerów dzieł,
które Wasza Królewska Mość może z łatwością sprawdzić w katalogu, który jest w dyspozycji Waszej Królewskiej Mości" (AGAD,
Kor. S.A., 5A, k. 297 v.). Bacciarelli poprosił króla o pozwolenie na wyjazd do Grodna, aby osobiście problem skonsultować.
Odpowiedź była szybka: już w początkach grudnia Bacciarelli otrzymał polecenie wyjazdu z kompletem inwentarzy; wyjazd pla-
nowany był 7 grudnia 1795 - AGAD, Kor. S.A., 5A, k. 303.
66 Stanisław August chciał zachować niemal wszystkie portrety, z wyjątkiem jednego z wizerunków Sehaim Gireja (kat. 31;
egzemplarz ten przechowywany był w pracowni malarskiej Zamku - AGAD, AJP, 203, k. 178 v.). Król nie zdecydował się również
na zabranie 29 innych miniatur o rozmaitych tematach.
67 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 3 v. i 4.
68 AGAD, Kor. S.A., 5A, k. 3 v., 4 i 8.
69 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 40.
70 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 38 i 59.
71 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 115.
72 Mańkowski, op. cit., s. 110; AGAD, Kor. S.A., 5A, к. 111 v.
73 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 178 i 200.
74 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 38 i 273.
75 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 256 i 258.
76 AGAD, Kor. S.A., 11, k. 380 i 487.
77 AGAD, AJP, 118, k. 483.
78 „Skrzynka z drewna mahoniowego zawierająca kolekcje miniatur wraz z opisem w każdej szufladce" odnotowana została
w małym gabinecie przy pracowni malarskiej podczas przeprowadzonej w 1809 r. rewizji, spowodowanej pogłoskami o dokonanych
ANITA CHIRON-MROZOWSKA
z pewnością ze względu na jej oprawę. Całość zaś oszacowano w 1795 r. na 3705 dukatów. Nie była to suma
zbyt wielka, jeśli porównać ją z cenami niektórych drogocennych bibelotów, tabakierek czy puzderek, które
potrafiły osiągać wartość 3000 dukatów64.
Stanisław August, przebywając po III rozbiorze w Grodnie, mając nadzieję na osiedlenie się po abdy-
kacji w Rzymie, polecił w zaufaniu Bacciarellemu spakować znaczną część swych kolekcji - dzieła, które
pragnął zabrać na emigrację65. Wśród nich znalazł się niemal cały zbiór miniatur66. Już 27 grudnia Baccia-
relli powiadomił króla, że zaczął wybierać wskazane przezeń obrazy oraz zamówił kasetę na miniatury67.
30 grudnia 1795 r. większość wybranych obrazów znalazła się w wielkiej kaplicy zamku warszawskiego,
zaś 16 stycznia zgromadzono tam także miniatury. Pogrupowano je w zespoły tematyczne i zapakowano
w zamówioną wcześniej mahoniową kasetę z dwudziestoma szufladkami68. Cały zespół wybranych dzieł
umieszczono następnie w trzynastu skrzyniach, kasetę zaś z miniaturami - w skrzyni oznaczonej numerem
I/A zwieńczonym królewską koroną. 11 marca 1796 r. Bacciarelli wysłał władcy spis zawartości wszystkich
trzynastu skrzyń, w które zapakowano obrazy, pastele, rysunki i miniatury wybrane przez króla. Skrzynie
były wykonane bardzo solidnie, z desek smołowanych na złączeniach, a dodatkowo Bacciarelli proponował
zabezpieczyć ich zawartość przed wilgocią nawoskowanymi tkaninami69; zalecenie to zostało wykonane70.
Były ku temu powody - skrzynie złożone początkowo w kaplicy wielkiej w Zamku, 2 i 3 maja 1796 r. prze-
niesione zostały do Łazienek71, gdzie umieszczono je w szopie, w której trzymano łodzie spacerowe72. Stanisław
August, choć już posiadał spis dzieł, które chciał zachować, w lipcu 1796 r. domagał się jeszcze jednego,
pełnego ich inwentarza, przesłanego mu niebawem w sierpniu tego samego roku73. Z korespondencji króla
z Bacciarellim wynika, że władca był bardzo zadowolony ze sposobu zabezpieczenia spakowanych dzieł74.
Niemniej, na skrzynkę z miniaturami wykonano we wrześniu 1796 r. jeszcze jedno, dodatkowe opakowanie75.
Ile czasu zbiory królewskie pozostawały w szopie na łodzie - dokładnie nie wiadomo. Raczej dłużej
niż do marca 1797 г., gdy król, pogodzony z koniecznością rezygnacji z planów włoskich, opuścił Grodno
udając się do Petersburga. Jeszcze w sierpniu tego roku dopytywał się bowiem, czy wykonano jego wcze-
śniejsze polecenie i dołączono do wybranych dzieł tłoki wszystkich medali wybitych pod jego panowa-
niem76. Najpewniej zbiory, w tym skrzynia z miniaturami, wróciły do Zamku dopiero po śmierci władcy
12 lutego 1798 r. W każdym razie 18 listopada 1799 г., gdy książę Józef Poniatowski przedstawiał władzom
pruskim Warszawy spis odziedziczonych po królewskim stryju ruchomości, skrzynia z miniaturami była
złożona w pracowni Bacciarellego77, gdzie przechowywano ją aż do 1809 r.78 Wówczas dopiero przekazana
została spadkobiercy króla - księciu Józefowi Poniatowskiemu, zapewne do pałacu Pod Blachą.
Tak wyceniono, na przykład, bogato oprawioną tabakierę z portretem króla (AGAD, AJP, 296, k. 3, nr 6), z kolei puzdro
z oprawioną w diamenty podobizną króla, podarowane w Grodnie księciu Bezborodce, wycenione zostało na 3166 dukatów -
AGAD, Kor. S.A., U, k. 473 v.
65 W wyborze tych dzieł znaczną rolę odegrał z pewnością Bacciarelli, który w liście skierowanym 22 listopada do króla
oznajmił: „kiedy przygotowywałem katalog obrazów, przewidziałem już, aby w kopii, którą zachowałem dla siebie, oznaczać
krzyżykiem obrazy, które wydawały mi się najlepsze i godne zachowania. W rezultacie mogę załączyć tutaj wykaz numerów dzieł,
które Wasza Królewska Mość może z łatwością sprawdzić w katalogu, który jest w dyspozycji Waszej Królewskiej Mości" (AGAD,
Kor. S.A., 5A, k. 297 v.). Bacciarelli poprosił króla o pozwolenie na wyjazd do Grodna, aby osobiście problem skonsultować.
Odpowiedź była szybka: już w początkach grudnia Bacciarelli otrzymał polecenie wyjazdu z kompletem inwentarzy; wyjazd pla-
nowany był 7 grudnia 1795 - AGAD, Kor. S.A., 5A, k. 303.
66 Stanisław August chciał zachować niemal wszystkie portrety, z wyjątkiem jednego z wizerunków Sehaim Gireja (kat. 31;
egzemplarz ten przechowywany był w pracowni malarskiej Zamku - AGAD, AJP, 203, k. 178 v.). Król nie zdecydował się również
na zabranie 29 innych miniatur o rozmaitych tematach.
67 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 3 v. i 4.
68 AGAD, Kor. S.A., 5A, k. 3 v., 4 i 8.
69 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 40.
70 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 38 i 59.
71 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 115.
72 Mańkowski, op. cit., s. 110; AGAD, Kor. S.A., 5A, к. 111 v.
73 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 178 i 200.
74 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 38 i 273.
75 AGAD, Kor. S.A., 5B, k. 256 i 258.
76 AGAD, Kor. S.A., 11, k. 380 i 487.
77 AGAD, AJP, 118, k. 483.
78 „Skrzynka z drewna mahoniowego zawierająca kolekcje miniatur wraz z opisem w każdej szufladce" odnotowana została
w małym gabinecie przy pracowni malarskiej podczas przeprowadzonej w 1809 r. rewizji, spowodowanej pogłoskami o dokonanych