DOI Artikel:
Żygulski, Zdzisław: O amerykańskich polonikach Rembrandta, czyli bajka o perle i bucie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14573#0055
O AMERYKAŃSKICH POLONIKAC H RKMBRANDTA
49
2. Ferdinand Bol, Portret Marcjana Aleksandra Ogińskiego, dawniej
w kolekcji A. L. Wenner-Gren, z inskrypcją MO / STR (Marcjan
Ogiński / starosta trocki), repr. Ars auro prior. Studia loanni
Białostocki sexagenario dicata, Warszawa 1981, il. 4 na s. 444
gabinecie w Princeton reprodukcję Lisowczyka. Najwięcej miejsca sprawie Marcjana Ogińskiego jako
Lisowczyka poświecił monografista artysty Simon Schama21.
Ważna w tej kwestii jest opinia badaczy skupionych w Rembrandt Research Project, będącym, jak po-
wiedziano, nieformalnym komitetem założonym przez holenderskich uczonych w roku 1968. Obraz badano
czterokrotnie w latach 1969, 1989, 1994 i 1996, a opinie nie były jednolite - wciąż budził on wątpliwości
zarówno co do autorstwa, jak i modela oraz ogólnie co do idei, jaką wyrażał. W pracy członkowie komitetu
skupiali się na badaniach samej materii obrazu. Analizowano podobrazie, deskę lub płótno, podkład, samą
strukturę malarską, rodzaj farb i sposób ich użycia, a wszystko to z największą skrupulatnością przy zasto-
sowaniu najnowszych metod. W znacznie mniejszym stopniu interesowali się oni sferą ideową. Wielkim
przeciwnikiem Komitetu był wspomniany Julius Held, dziś już nieżyjący, który wytykał jego liczne błędy,
a z wrodzoną sobie złośliwością mówił o nim jako „holenderskiej таги". Zaskakująca była opinia pierwsze-
go przewodniczącego Komitetu, Josuy Bruyna, który uznał, że autorem Lisowczyka jest Willem Drost, jeden
z uczniów Rembrandta22. Skrupulatnie przeanalizowano historię obrazu i jego stan obecny z uwzględnieniem
wszelkich zmian, jakie malowidło doznało w ciągu stuleci. Ostatecznie utrzymana została opinia o polskości
modela, szczególnie odkrycie J. Chrościckiego wskazującego na podobieństwo twarzy do rysów Marcjana
Ogińskiego.
We wspomnianej na wstępie książce o Rembrandtcie van de Wetering nie pominął Lisowczykcr \ przy-
pomniał opinię Josuy Bruyna z roku 1984, aleją odrzucił. Najnowsze uwagi van de Weteringa o Lisowczy-
ku mają charakter bardzo osobisty. Wciąż jest pod urokiem tego obrazu, ale, jak sądzi, nikt dotychczas nie
S. S с h a m a, Rembrandt 's Eyes, NewYork 1999.
J. В r u y n, Reviexv of Gemalde der Rembrandt-Schtiler, „Oud Holland", 98, 1984, s. 146 162.
Van de Wetering, op. cit., s. 154-155.
49
2. Ferdinand Bol, Portret Marcjana Aleksandra Ogińskiego, dawniej
w kolekcji A. L. Wenner-Gren, z inskrypcją MO / STR (Marcjan
Ogiński / starosta trocki), repr. Ars auro prior. Studia loanni
Białostocki sexagenario dicata, Warszawa 1981, il. 4 na s. 444
gabinecie w Princeton reprodukcję Lisowczyka. Najwięcej miejsca sprawie Marcjana Ogińskiego jako
Lisowczyka poświecił monografista artysty Simon Schama21.
Ważna w tej kwestii jest opinia badaczy skupionych w Rembrandt Research Project, będącym, jak po-
wiedziano, nieformalnym komitetem założonym przez holenderskich uczonych w roku 1968. Obraz badano
czterokrotnie w latach 1969, 1989, 1994 i 1996, a opinie nie były jednolite - wciąż budził on wątpliwości
zarówno co do autorstwa, jak i modela oraz ogólnie co do idei, jaką wyrażał. W pracy członkowie komitetu
skupiali się na badaniach samej materii obrazu. Analizowano podobrazie, deskę lub płótno, podkład, samą
strukturę malarską, rodzaj farb i sposób ich użycia, a wszystko to z największą skrupulatnością przy zasto-
sowaniu najnowszych metod. W znacznie mniejszym stopniu interesowali się oni sferą ideową. Wielkim
przeciwnikiem Komitetu był wspomniany Julius Held, dziś już nieżyjący, który wytykał jego liczne błędy,
a z wrodzoną sobie złośliwością mówił o nim jako „holenderskiej таги". Zaskakująca była opinia pierwsze-
go przewodniczącego Komitetu, Josuy Bruyna, który uznał, że autorem Lisowczyka jest Willem Drost, jeden
z uczniów Rembrandta22. Skrupulatnie przeanalizowano historię obrazu i jego stan obecny z uwzględnieniem
wszelkich zmian, jakie malowidło doznało w ciągu stuleci. Ostatecznie utrzymana została opinia o polskości
modela, szczególnie odkrycie J. Chrościckiego wskazującego na podobieństwo twarzy do rysów Marcjana
Ogińskiego.
We wspomnianej na wstępie książce o Rembrandtcie van de Wetering nie pominął Lisowczykcr \ przy-
pomniał opinię Josuy Bruyna z roku 1984, aleją odrzucił. Najnowsze uwagi van de Weteringa o Lisowczy-
ku mają charakter bardzo osobisty. Wciąż jest pod urokiem tego obrazu, ale, jak sądzi, nikt dotychczas nie
S. S с h a m a, Rembrandt 's Eyes, NewYork 1999.
J. В r u y n, Reviexv of Gemalde der Rembrandt-Schtiler, „Oud Holland", 98, 1984, s. 146 162.
Van de Wetering, op. cit., s. 154-155.