DOI Artikel:
Kozak, Anna: O rysunkach na wystawie "Rembrandt. Rysunki i ryciny ze zbiorów polskich", Muzeum Narodowe w Warszawie, 2006
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14573#0141
Rocznik Historii Sztuki, tom XXXIII
Wydawnictwo Neriton, 2008
ANNA KOZAK
MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE
O RYSUNKACH NA WYSTAWIE REMBRANDT. RYSUNKI I RYCINY
ZE ZBIORÓW POLSKICH, MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE, 20061
W recenzji poświęconej katalogowi rysunków Rembrandta autorstwa Otto Benescha, Jacob Rosenberg
napisał w podsumowaniu: „niepewności [co do autorstwa niektórych rysunków] nigdy się całkowicie nie
wyeliminuje. Przyczyny leżą częściowo w szerokiej skali ekspresji Rembrandta, częściowo w znacznym
wpływie, jaki mistrz wywarł w ciągu swego życia na wielką liczbę uczniów, w tym bardzo utalentowanych"2.
Te słowa, napisane prawie pięćdziesiąt lat temu, nie straciły na aktualności. Kiedy porównujemy stan naszej
wiedzy o różnych dziedzinach twórczości Rembrandta, dochodzimy do wniosku, że niepewności stały się
niemal nieodłączną cechą opracowań dotyczących rysunków artysty. O ile w wypadku malarstwa i grafiki
badania ostatnich lat pozwalają na budowanie w miarę precyzyjnego œuvre artysty, o tyle w wypadku ry-
sunków nawet nie podjęto prób weryfikacji dzieł opublikowanych w trzech podstawowych katalogach
Cornelisa Hofstede de Groota3, Wilhelma R. Valentinera4 i Otto Benescha5. Podstawową référence book
pozostaje w dalszym ciągu ten ostatni, obejmujący 1467 rysunków, podzielonych chronologicznie na trzy
okresy: lata lejdejskie i wczesny okres amsterdamski (1625-1640), okres środkowy (1640 1650) i okres
późny (1650-1669), a w ramach każdego z nich tematycznie, uzupełniony kopiami i rysunkami przypisa-
nymi Rembrandtowi.
Zastrzeżenia co do niektórych ustaleń Benescha podnoszone były już w recenzjach, jakie się ukazały
po wydaniu ostatnich tomów jego katalogu. Poza wspomnianym Rosenbergiem, zgłaszali je m.in. Egbert
Haverkamp Begemann6, Jan Gerrit Van Gelder7 i Werner Sumowski8. Nie znaczy to, że nie doceniono wkładu
1 Rembrandt. Rysunki i ryciny w zbiorach polskich. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2008
[w druku].
2 J.Rosenberg, Otto Benesch, The Drawings of Rembrandt. First complète édition, in six volumes. London, Phaidon Press.
Vols III and IV, 1955; V and VI, 1957; the four comprising pp. 137-469 and figs. 596-1602 of the whole. „The Art Bulletin", XLI,
1959, nr 1, s. 119.
3C. Hofstede de Groot, Die Handzeichnungen Rembrandts. Versuch eines beschreibenden und kritischen Katalogs,
Haarlem 1906.
4 W.R. Va 1 e n t i n e r, Rembrandt. Des Meisters Handzeichnungen, Klassiker der Kunst, XXXI, t. [, Stuttgart, Berlin, Leip-
zig 1925, t. II, Stuttgart, Berlin 1934.
5 O. Benesch, The Drawings of Rembrandt. First Complète Edition, t. I VI, London 1954-1957 (2 wyd. poszerzone
London-New York 1973).
6 E. Haverkamp Begemann, Otto Benesch, The Drawings of Rembrandt. First complète édition in six volumes, London
The Phaidon Press [1954-1957], „Kunstchronik", XIV, 1961, s. 10-14, 19-28, 50-57, 85-91.
7 J.G. van Gelder, The Drawings of Rembrandt, t. III-VI, London 1954-1957, „The Burlington Magazine", CIII, 1961,
s. 149-151.
8 W. Sumowski, Bemerkungen zu Otto Beneschs Corpus der Rembrandt-Zeichnungen 1, „Wissenschaftliche Zeitschritt
der Humboldt-Universitât zu Berlin, Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche Reihe", VI, 1956-1957, nr 4; i d e m, Bemerkungen
zu Otto Benesch Corpus der Rembrandt-Zeichnungen II, Bad Pyrmont 1961.
Wydawnictwo Neriton, 2008
ANNA KOZAK
MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE
O RYSUNKACH NA WYSTAWIE REMBRANDT. RYSUNKI I RYCINY
ZE ZBIORÓW POLSKICH, MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE, 20061
W recenzji poświęconej katalogowi rysunków Rembrandta autorstwa Otto Benescha, Jacob Rosenberg
napisał w podsumowaniu: „niepewności [co do autorstwa niektórych rysunków] nigdy się całkowicie nie
wyeliminuje. Przyczyny leżą częściowo w szerokiej skali ekspresji Rembrandta, częściowo w znacznym
wpływie, jaki mistrz wywarł w ciągu swego życia na wielką liczbę uczniów, w tym bardzo utalentowanych"2.
Te słowa, napisane prawie pięćdziesiąt lat temu, nie straciły na aktualności. Kiedy porównujemy stan naszej
wiedzy o różnych dziedzinach twórczości Rembrandta, dochodzimy do wniosku, że niepewności stały się
niemal nieodłączną cechą opracowań dotyczących rysunków artysty. O ile w wypadku malarstwa i grafiki
badania ostatnich lat pozwalają na budowanie w miarę precyzyjnego œuvre artysty, o tyle w wypadku ry-
sunków nawet nie podjęto prób weryfikacji dzieł opublikowanych w trzech podstawowych katalogach
Cornelisa Hofstede de Groota3, Wilhelma R. Valentinera4 i Otto Benescha5. Podstawową référence book
pozostaje w dalszym ciągu ten ostatni, obejmujący 1467 rysunków, podzielonych chronologicznie na trzy
okresy: lata lejdejskie i wczesny okres amsterdamski (1625-1640), okres środkowy (1640 1650) i okres
późny (1650-1669), a w ramach każdego z nich tematycznie, uzupełniony kopiami i rysunkami przypisa-
nymi Rembrandtowi.
Zastrzeżenia co do niektórych ustaleń Benescha podnoszone były już w recenzjach, jakie się ukazały
po wydaniu ostatnich tomów jego katalogu. Poza wspomnianym Rosenbergiem, zgłaszali je m.in. Egbert
Haverkamp Begemann6, Jan Gerrit Van Gelder7 i Werner Sumowski8. Nie znaczy to, że nie doceniono wkładu
1 Rembrandt. Rysunki i ryciny w zbiorach polskich. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2008
[w druku].
2 J.Rosenberg, Otto Benesch, The Drawings of Rembrandt. First complète édition, in six volumes. London, Phaidon Press.
Vols III and IV, 1955; V and VI, 1957; the four comprising pp. 137-469 and figs. 596-1602 of the whole. „The Art Bulletin", XLI,
1959, nr 1, s. 119.
3C. Hofstede de Groot, Die Handzeichnungen Rembrandts. Versuch eines beschreibenden und kritischen Katalogs,
Haarlem 1906.
4 W.R. Va 1 e n t i n e r, Rembrandt. Des Meisters Handzeichnungen, Klassiker der Kunst, XXXI, t. [, Stuttgart, Berlin, Leip-
zig 1925, t. II, Stuttgart, Berlin 1934.
5 O. Benesch, The Drawings of Rembrandt. First Complète Edition, t. I VI, London 1954-1957 (2 wyd. poszerzone
London-New York 1973).
6 E. Haverkamp Begemann, Otto Benesch, The Drawings of Rembrandt. First complète édition in six volumes, London
The Phaidon Press [1954-1957], „Kunstchronik", XIV, 1961, s. 10-14, 19-28, 50-57, 85-91.
7 J.G. van Gelder, The Drawings of Rembrandt, t. III-VI, London 1954-1957, „The Burlington Magazine", CIII, 1961,
s. 149-151.
8 W. Sumowski, Bemerkungen zu Otto Beneschs Corpus der Rembrandt-Zeichnungen 1, „Wissenschaftliche Zeitschritt
der Humboldt-Universitât zu Berlin, Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche Reihe", VI, 1956-1957, nr 4; i d e m, Bemerkungen
zu Otto Benesch Corpus der Rembrandt-Zeichnungen II, Bad Pyrmont 1961.